Trong ngày Tết Độc lập của người dân Mường Vó, xã Nhân Nghĩa (Lạc Sơn) không thể thiếu món bánh uôi - tượng trưng cho tinh thần đoàn kết và tình yêu cuộc sống.

Tết Độc lập năm 1945 - dấu ấn của tự do dân tộc

Đồng nhất với lời kể của các cụ cao niên trong vùng, nhiều cứ liệu lịch sử đã cho thấy, truyền thống đón Tết Độc lập của huyện Lạc Sơn có nguồn gốc gắn liền với sự kiện lịch sử oanh liệt nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX: Cách mạng Tháng Tám thành công năm 1945.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, vào tháng 8/1945, Nhân dân cả nước đã đồng loạt vùng dậy Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, phá bỏ xiềng xích nô lệ, mở ra một kỷ nguyên mới độc lập, tự do. Hòa chung với đồng bào cả nước mít tinh chào mừng Cách mạng Tháng Tám thành công, chính quyền và Nhân dân huyện Lạc Sơn đã tổ chức ăn Tết Độc lập đầu tiên vào năm 1945.

"Khi đó, riêng ở vùng Mường Vó chúng tôi còn duy trì tục lệ ăn rằm tháng 7” - cụ Bùi Văn Buổm nhớ lại - "Ăn rằm tháng 7 là phong tục đẹp đã được lưu giữ nhiều đời, mong cầu sức khỏe và cuộc sống ấm no thông qua các nghi lễ đặc trưng như cúng tổ tiên, lễ "rửa lá lúa”… Đến khi Cách mạng Tháng Tám thành công, hòa vào niềm vui đại thắng của dân tộc, rằm tháng 7 năm 1945 trở thành cái rằm đặc biệt nhất đối với người dân Mường Vó, còn được gọi là Tết 19/8”.

Gắn liền như một với Tết 19/8 đầu tiên của vùng Mường Vó là Quốc khánh 2/9/1945 - ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, cũng là ngày chính quyền và Nhân dân Lạc Sơn phấn khởi tổ chức Tết Độc lập đầu tiên, hòa chung với khí thế chào mừng độc lập, tự do của đồng bào cả nước.

Tự hào phát huy truyền thống

Đến các xã vùng Cộng Hòa ngày nay, nếu vào đúng dịp người dân náo nức chuẩn bị tổ chức Tết Độc lập 19/8 và 2/9, sẽ thấy nhiều băng rôn, khẩu hiệu, cờ hoa và hoạt động ý nghĩa, thể hiện tinh thần "Không có gì quý hơn độc lập, tự do”. Theo ông Bùi Văn Thuộm, nguyên Bí thư Huyện ủy Lạc Sơn: Đó là tinh thần bất diệt đã khắc sâu vào tâm khảm những người con đất Mường Vang. Xuất phát từ vùng Cộng Hòa, tinh thần tự do dân tộc đã lan tỏa ra toàn huyện, trở thành truyền thống đón Tết Độc lập được tổ chức đều đặn hàng năm, vào mỗi dịp 19/8 và Quốc khánh 2/9.

Ông Bùi Văn Thuộm cho biết: Từ nhiều năm nay, người Mường ở Lạc Sơn nói chung, ở Mường Vang, Mường Khói nói riêng thường tổ chức ăn Tết Độc lập. Vào dịp này, ngay từ sáng sớm, người dân các xã đã rộn ràng tham gia lễ hội với các hoạt động hấp dẫn như thi đánh mảng, bóng chuyền, trò chơi dân gian... Sau đó, mọi người đều chọn mặc bộ quần áo đẹp nhất để đến thăm nhau. Đàn ông thì làm mâm cỗ thịt, phụ nữ thì đồ xôi, gói bánh uôi, những người còn lại chung tay sửa soạn hoa quả, bánh kẹo. Khi thực hiện các nghi lễ thờ cúng tổ tiên và Bác Hồ, mọi người thường cầu mong đất nước được yên bình, giàu mạnh, cầu mong mọi gia đình được ấm no, hạnh phúc. Những mong cầu tốt đẹp đó còn được thể hiện trong mâm cơm đủ đầy, không thể thiếu bánh uôi và chả số 8 - hai món ăn truyền thống tượng trưng cho sự đoàn kết và tình yêu, góp phần thể hiện trọn vẹn ý nghĩa của ngày Tết Độc lập.

Là người đã dày công nghiên cứu văn hóa vùng Mường Vang nói riêng cũng như văn hóa dân tộc Mường Hòa Bình nói chung, ông Bùi Huy Vọng ở xã Hương Nhượng (Lạc Sơn) đánh giá cao truyền thống đón Tết Độc lập dịp 19/8 và 2/9 của người dân một số xã huyện Lạc Sơn. Bởi, theo ông, đây không chỉ là phong tục giàu giá trị nhân văn, mang đặc trưng cho cả một vùng Mường, mà còn được bổ sung thêm ý nghĩa ăn mừng chiến thắng 19/8 và Quốc khánh 2/9. Ở góc độ nghiên cứu, có thể thấy, truyền thống ăn Tết Độc lập đã thể hiện sâu sắc đạo lý "Uống nước nhớ nguồn” của Nhân dân các dân tộc huyện Lạc Sơn, mà nòng cốt là dân tộc Mường ở vùng Cộng Hòa. Thông qua việc tổ chức Tết Độc lập hàng năm, Đảng bộ, chính quyền, Nhân dân huyện Lạc Sơn đã thấm nhuần tư tưởng về tinh thần đại đoàn kết dân tộc, nhận thức đầy đủ trách nhiệm giữ gìn, phát triển một phong tục tốt đẹp của địa phương.

Đồng chí Bùi Văn Hành, Bí thư Huyện ủy Lạc Sơn khẳng định: Các cấp ủy Đảng, chính quyền và Nhân dân huyện Lạc Sơn luôn tự hào về truyền thống đón Tết Độc lập dịp 19/8 và 2/9. Những năm qua, tuy chưa có văn bản chỉ đạo cụ thể về công tác bảo tồn, phát triển truyền thống tốt đẹp này, nhưng vào mỗi dịp kỷ niệm, các cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đoàn thể trong huyện đều tập trung chỉ đạo tuyên truyền với mục tiêu nâng cao tinh thần yêu nước, nối truyền đạo lý "Uống nước nhớ nguồn”, giáo dục truyền thống cách mạng. Đặc biệt, BTV Huyện ủy đã kiến nghị BTV Tỉnh ủy xem xét, chỉ đạo việc đưa phong tục ăn Tết Độc lập của huyện vào chương trình bảo tồn các phong tục độc đáo của tỉnh, bám sát định hướng "Mỗi huyện một hoạt động, một phong tục”. Đây sẽ là tiền đề quan trọng để tiếp tục gìn giữ, phát huy các giá trị đặc biệt của Tết Độc lập, hướng tới xây dựng thành một sản phẩm văn hóa - du lịch đặc thù, biểu tượng cho niềm tự hào chung của Nhân dân các dân tộc huyện Lạc Sơn.

Thu Trang