(HBĐT) - Đài tưởng niệm Anh hùng Cù Chính Lan được xây dựng bên cạnh đường Tây Tiến, cách TP Hòa Bình 8 km, nhắc nhở sự hy sinh cao cả, xả thân ngăn chặn quân thù của người anh hùng quê hương xứ Nghệ, làm nên ngọn lửa "phong trào Cù Chính Lan”, "Anh hùng đường 6”, khẳng định thêm niềm tự hào của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc trong tỉnh, là nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ phấn đấu, rèn luyện trở thành người chủ xây dựng quê hương, đất nước.

Trở lại thăm Đài tưởng niệm Anh hùng Cù Chính Lan vào những ngày tháng Tư lịch sử, trong không khí khắp nơi dấy lên phong trào thi đua lập thành tích chào mừng ngày giải phóng miền Nam, ngày chiến thắng Điện Biên Phủ. Nhiều đoàn học sinh, du khách đến thăm quan, thành kính tìm hiểu về người anh hùng dân tộc. Vào đúng dịp này, 69 năm về trước, ngày 19/5/1952, liệt sỹ Cù Chính Lan là 1 trong 7 người đầu tiên trên toàn quốc được Chính phủ tặng và truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

Cù Chính Lan sinh ra ở Quỳnh Lưu (Nghệ An), vùng đất địa linh nhân kiệt, trong một gia đình đông con, nghèo khó. Năm 1946, quân Pháp trở lại xâm lược nước ta, khi ấy, Cù Chính Lan 16 tuổi đã xin gia nhập Vệ quốc đoàn. Trong môi trường mới tiếp tục rèn luyện, nuôi dưỡng, hun đúc lên khí chất người anh hùng Cù Chính Lan. Trong những năm tháng kháng chiến, Hòa Bình được thực dân Pháp xác định là một trong những trọng điểm chiến lược để đặt bộ máy cai trị, ngăn chặn sự phát triển lớn mạnh của quân và dân ta. Cuối năm 1951, thực dân Pháp mở rộng cuộc tấn công ra vùng tự do của ta ở Hoà Bình, nhằm cắt đứt liên lạc giữa Việt Bắc và Khu 3, Khu 4 để giành lại quyền chủ động trên chiến trường chính. Đối với tỉnh ta, người Pháp thực hiện kế hoạch thành lập "Xứ Mường tự trị” để phá hoại khối đoàn kết dân tộc. Trước tình hình đó, T.Ư Đảng chỉ thị đánh địch trên cả hai mặt trận là Hoà Bình và vùng đồng bằng Bắc Bộ. Cuối tháng 11/1951, Tổng quân ủy quyết định mở chiến dịch Hoà Bình.

Trong trận đánh tại Giang Mỗ ngày 13/12/1951, khi quân Pháp lọt vào trận địa, quân đội ta đã nổ súng quyết liệt, diệt gọn một đại đội địch, lúc chuẩn bị rút thì xe tăng Pháp tới tiếp viện, bắn dữ dội vào đội hình của ta, chặn đường rút và làm nhiều chiến sỹ thương vong. Thời điểm đó, Cù Chính Lan đã nhanh chóng nhảy lên xe tăng, kề tiểu liên vào khe hở trên tháp xe bóp cò, nhưng không diệt được địch do tiểu liên bị hóc, chiếc xe tăng vẫn vừa chạy vừa bắn, Cù Chính Lan đã kêu gọi đồng đội tập trung lựu đạn đến cho mình rồi lại tiếp tục nhảy lên, giật nắp quăng lựu đạn vào trong xe, giặc nhặt lựu đạn ném trả lại và lái xe tăng chuyển hướng. Thời cơ diệt xe tăng địch ngay trước mắt, với quyết tâm không để xe của địch chạy thoát và tạo thế chủ động cho đồng đội, Cù Chính Lan táo bạo mở chốt lựu đạn một lần nữa, chờ cho khói thuốc xì ra vài giây rồi mới ném vào buồng lái, lựu đạn nổ, giặc bị tiêu diệt, quân đội ta phản công và giành thắng lợi. 

Tinh thần quả cảm, sáng tạo của Cù Chính Lan vang dội làm nức lòng quân và dân ta. Những trận đánh tiếp sau, Cù Chính Lan anh dũng, tiên phong tiêu diệt địch và đã hy sinh trong vòng tay đồng đội khi mới ở độ tuổi 20. Cách đánh sáng tạo dùng lựu đạn diệt xe tăng của Cù Chính Lan được bộ đội ta học tập và áp dụng, khiến quân thù khiếp đảm   trên khắp các chiến trường. Tháng 5/1952, tại Đại hội Chiến sỹ thi đua toàn quốc lần thứ nhất, liệt sỹ Cù Chính Lan được truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. 

Để ghi nhớ chiến công của người anh hùng Cù Chính Lan, của quân và dân ta, năm 1965, ngành Văn hóa tỉnh Hà Sơn Bình (cũ) đã đề nghị    ghi danh sự kiện anh hùng này.    Năm 1993, Bộ VH-TT (nay là Bộ   VH-TT&DL) ra quyết định công nhận khu di tích lịch sử Cù Chính Lan là di tích quốc gia. Năm 1994, tỉnh khởi công xây dựng khu di tích, đài tưởng niệm anh hùng diệt xe tăng. Năm 2008, Bộ VH-TT và tỉnh thống nhất di dời đài tưởng niệm về cơ sở mới tại xóm Mỗ I, xã Bình Thanh (Cao Phong). Công trình được xây dựng trên tổng diện tích 3.638 m2, trong đó, tượng và bệ tượng được chế tác từ đá  xanh Thanh Hóa có chiều cao 8,5 m, tổng thể tích 160,4 m3. Đài tưởng niệm Anh hùng Cù Chính Lan đã thành điểm thăm quan khi đến với khu du lịch hồ Hòa Bình, nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay.

                                                                        L.C