Trang trọng rước kiệu ra sân vận động xã Phong Phú (Tân Lạc) tại Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh năm 2025.

Ngay từ sáng sớm mùng 8 tháng Giêng năm Ất Tỵ 2025 (ngày 5/2) đã có đông đảo người dân, du khách đến lễ hội. Chị Hà Thị Huyền, xã Đông Lai (Tân Lạc) chia sẻ: Tôi tự hào bởi lễ hội của dân tộc Mường hàng năm được tổ chức quy mô cấp tỉnh. Tôi được tham gia biểu diễn văn nghệ tại lễ khai mạc và các hoạt động của lễ hội. Cùng với các lực lượng tham gia các hoạt động của lễ hội với tinh thần cao nhất, để du khách được đắm mình trong không gian văn hóa của đồng bào Mường; khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước, khát vọng vươn lên của vùng đất Hòa Bình thân yêu và để lại cho du khách những tình cảm, trải nghiệm khó quên khi về với lễ hội.

Chị Nguyễn Hoa Thuý, quận Hoàng Mai (Hà Nội) cho biết: Lần đầu tiên được tham gia các hoạt động của Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hoà Bình tôi thực sự ấn tượng bởi lễ hội tổ chức quy mô lớn, nhiều hoạt động phong phú, chương trình nghệ thuật đặc sắc, phần trình diễn chiêng Mường hoành tráng…

Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường là lễ hội dân gian truyền thống có quy mô lớn nhất của người Mường Hòa Bình. Lễ hội gắn liền với các hoạt động văn hóa - tín ngưỡng không thể thiếu của đồng bào Mường, đặc biệt ở 4 vùng Mường lớn (Bi, Vang, Thàng, Động) của tỉnh. Lễ hội mang ý nghĩa tôn kính các vị thần linh, tưởng nhớ những người đã có công mở đất, lập mường và cầu mong vạn vật sinh sôi, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Tùy từng vùng Mường mà thời gian, địa điểm tổ chức lễ hội có sự khác nhau. Lễ hội Khai hạ Mường Vang (Lạc Sơn) tổ chức ngày mùng 4 tháng Giêng theo lịch Mường Vang tại miếu Áng Ka và một số địa điểm khác; Lễ hội Khai hạ Mường Thàng (Cao Phong) tổ chức ngày mùng 6 tháng Giêng theo lịch Mường Thàng tại miếu Cả; Lễ hội Khai hạ Mường Động (Kim Bôi) tổ chức ngày mùng 3 tháng 5 âm lịch, tức ngày mùng 4 tháng Tư theo lịch Mường Động tại miếu Mường Chanh; Lễ hội Khai hạ Mường Bi (Tân Lạc) tổ chức mùng 7, 8 tháng Giêng (tức mùng 6, 7 tháng Tư theo lịch Mường Bi).

Những năm gần đây, mỗi dịp Tết đến, Xuân về, đồng bào các dân tộc trở về quê hương, tham gia các hoạt động lễ hội tại địa phương ngày một đông. Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hoà Bình năm 2025 được tổ chức trong 2 ngày 4 - 5/2 (tức ngày 7 - 8 tháng Giêng) với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, trò chơi dân gian phong phú, đậm bản sắc văn hóa của người Mường Hòa Bình nói chung và đặc trưng của 4 vùng Mường nói riêng. Các hoạt động chính của phần lễ như: nghi lễ cúng thổ công, thổ địa; nghi lễ thờ cúng Thành Hoàng; nghi thức rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà từ miếu thờ xóm Luỹ Ải ra sân vận động qua cửa phía Tây. Thực hiện các nghi thức tế lễ tại khán đài sân vận động xã Phong Phú có mo dấng chiêng, hoà tấu chiêng Mường, biểu diễn nghệ thuật chào mừng với sự tham gia của 500 nghệ nhân chiêng Mường và 100 nghệ nhân, hạt nhân văn nghệ của các xã, thị trấn trên địa bàn. Sau đó, đại biểu và nhân dân rước kiệu Quốc Mẫu Hoàng Bà ra cổng phía Đông Nam sân vận động về trước khu Nà Trùng, thực hiện lễ xuống đồng đầu xuân tại khu ruộng tốt nhất của xã, với sự tham gia của những người nông dân cấy, cày giỏi, những con trâu khỏe, đẹp nhất, cầu mong một năm mưa thuận, gió hòa.

Phần hội có nhiều hoạt động phong phú: thi trình diễn trang phục dân tộc; thi trưng bày, trình diễn trại văn hóa với sự tham gia của 16/16 xã, thị trấn trong huyện; thi trưng bày ẩm thực mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc; thi các môn thể thao dân tộc (bắn nỏ, kéo co, đẩy gậy), Giải vô địch bóng chuyền năm 2025 trong khuôn khổ Đại hội Thể dục thể thao huyện Tân Lạc lần thứ VIII, năm 2025.

Ban Tổ chức lễ hội tổ chức thi đan lát truyền thống; thi hát đối với sự tham gia của nghệ nhân các xã, thị trấn trên địa bàn huyện và các huyện Lạc Sơn, Kim Bôi, Cao Phong; trình diễn bản âm (nhạc cụ dân tộc); trình diễn nghề dệt thổ cẩm, làm bánh, cơm lam; trò chơi dân gian đánh mảng, nhảy dây, cướp cờ, bịt mắt đánh trống, đi cà kheo; trải nghiệm chơi đánh đu, cầu bập bênh, ném còn… Bên cạnh đó là các nội dung trưng bày sản phẩm nông sản, sản phẩm OCOP, hàng tiểu thủ công nghiệp, sản phẩm văn hóa, du lịch với sự tham gia của đại diện 4 vùng Mường; tổ chức phiên giao dịch tư vấn, giới thiệu việc làm trong không gian của lễ hội.

Với những ý nghĩa, giá trị sâu sắc, năm 2022, Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình được Bộ VH-TT&DL công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Từ năm 2023, Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường được tổ chức quy mô cấp tỉnh, thu hút sự quan tâm của đông đảo nhân dân và du khách. Đây cũng là hoạt động thiết thực triển khai Đề án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Mường và nền "Văn hóa Hòa Bình" giai đoạn 2023 - 2030 trên địa bàn tỉnh. Qua đó giới thiệu, quảng bá mạnh mẽ về văn hóa, con người, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp của địa phương.

Lễ hội được tổ chức thường niên nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tuyên truyền về giá trị lịch sử, văn hóa, nâng cao nhận thức trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc gắn với phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng, để văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần, nguồn lực nội sinh, động lực cho sự phát triển... 

Hương Lan