(HBĐT) - Tan máu bẩm sinh (TMBS) tuy là một bệnh mạn tính, người bệnh phải điều trị suốt đời rất tốn kém và gây ra nhiều gánh nặng tinh thần cho cả gia đình bệnh nhân nhưng lại là bệnh có thể chủ động phòng tránh với những xét nghiệm tầm soát cơ bản. Năm 2021, Chi cục Dân số - Kế hoạch hoá gia đình (DS-KHHGĐ) tỉnh phối hợp với Bệnh viện Đa khoa tỉnh, Tỉnh Đoàn, Trung tâm Y tế các huyện, thành phố triển khai mô hình thực hiện sàng lọc gen bệnh  TMBS tại trạm y tế xã. 

  Theo đồng chí Nguyễn Thị Thu Hiền, Phó chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh: Bệnh TMBS gây hậu quả nghiêm trọng đến giống nòi nhưng có thể phòng ngừa bằng cách tầm soát tiền hôn nhân và tiền thai sản dựa trên xét nghiệm máu. Gia đình có người mắc bệnh, các anh, chị, em đều phải sàng lọc bệnh. Để không sinh ra trẻ bị bệnh TMBS, 2 người cùng mang gen bệnh không nên kết hôn với nhau; nếu kết hôn phải chẩn đoán, sàng lọc trước sinh. Nếu bố mẹ cùng mang gen bệnh, 50% con sinh ra mang gen này; 25% trẻ bị bệnh ở mức độ nặng phải truyền máu và điều trị bằng thuốc suốt đời; chỉ 25% trẻ chào đời khỏe mạnh. Tuy nhiên, nhiều người mang gen bệnh nhưng không biết và không thực hiện tầm soát tiền hôn nhân, tiền thai sản, dẫn đến sinh ra những đứa trẻ mắc bệnh. 

 

Triển khai mô hình thực hiện sàng lọc gen bệnh TMBS tại trạm y tế xã, người dân được hỗ trợ 70% chi phí xét nghiệm sàng lọc gen bệnh, được thực hiện qua 2 lần xét nghiệm sàng lọc. Chi cục DS-KHHGĐ phối hợp Bệnh viện Đa khoa tỉnh, Tỉnh Đoàn, Trung tâm Y tế các huyện, thành phố đã triển khai các hoạt động mô hình. Cụ thể: Hướng dẫn triển khai, truyền thông về mô hình phòng bệnh TMBS cho các bộ y tế, dân số tuyến huyện, xã; BCĐ DS-KHHGĐ các xã, cộng tác viên dân số, cán bộ đoàn thanh niên. Xây dựng góc truyền thông phòng bệnh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh. Cấp 14.000 tờ rơi, 350 cuốn sổ tay phòng bệnh cho cán bộ y tế tuyến huyện, chuyên trách các xã, phường, thị trấn, cán bộ đoàn thanh niên các cấp… Xây dựng mới cụm pa nô truyền thông tuyên truyền về phòng bệnh. Phối hơp với Tỉnh Đoàn tổ chức 2 cuộc nói chuyện chuyên đề về phòng bệnh cho BCH Đoàn các xã trên địa bàn tỉnh. Năm 2021, Chi cục DS-KHHGĐ đã tổ chức 4 lớp tập huấn kỹ thuật lấy mẫu, vận chuyển mẫu xét nghiệm sàng lọc và quản lý gen bệnh tại cộng đồng cho hơn 200 cán bộ y tế tuyến huyện, xã của huyện Tân Lạc, Kim Bôi. Tổ chức lấy máu xét nghiệm cho các đối tượng là vị thành niên, thanh niên, người có họ hàng, người thân mang gen bệnh TMBS của huyện Kim Bôi, Tân Lạc. Cụ thể, lấy máu xét nghiệm cho 343 người, trong đó 211 người có nghi ngờ thiếu máu nhược sắc đề nghị làm xét nghiệm diện di huyết sắc tố, chiếm 61,5%. Qua tư vấn, vận động có 179 người thực hiện xét nghiệm diện di huyết sắc tố, kết quả có 85 trường hợp nghi ngờ và kết luận mang gen bệnh Thalassemia (huyện Kim Bôi chiếm 54,4%, huyện Tân Lạc chiếm 30,2%). 

 

Mô hình thực hiện sàng lọc gen bệnh TMBS nhằm xây dựng được hệ thống cung cấp dịch vụ xét nghiệm tại trạm y tế xã, giúp người dân tiếp cận dịch vụ một cách thuận lợi nhất với chi phí thấp nhất. Người dân được tư vấn đấy đủ, chính xác các thông tin liên quan về bệnh TMBS, giúp họ có những kiến thức sâu về bệnh này, từ đó thay đổi hành vi và chủ động làm xét nghiệm sàng lọc để không sinh ra những trẻ mang gen bệnh.

 

Đồng chí Nguyễn Thị Thu Hiền, Phó chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh cho biết thêm: Việc tư vấn, xét nghiệm sàng lọc người mang gen bệnh rất cần thiết và có ý nghĩa lâu dài, tránh không để sinh ra những trẻ mang gen bệnh, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dân số, cải thiện giống nòi. Những trẻ mắc bệnh TMBS, hàng năm mất nhiều chi phí để chữa bệnh, truyền máu và đa phần tuổi thọ không cao. Với chương trình này có ý nghĩa không chỉ trong năm mà 10 năm, 20 năm sau sẽ không còn nhiều trẻ mắc bệnh TMBS và chất lượng cuộc sống được nâng lên. Từ kết quả triển khai mô hình năm 2021, năm 2022, Chi cục DS-KHHG tiếp tục triển khai tại huyện Mai Châu, Lạc Thủy, Cao Phong và TP Hòa Bình; các huyện còn lại sẽ triển khai trong năm 2023.