Sáng 23-5, Quốc hội đã nghe Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc.

Các đại biểu cũng đã thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc.

Cân đối nguồn lực

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) cho rằng, ước tính tổng nguồn lực để đầu tư cho cả ba đặc khu vào khoảng 1 triệu 500 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, về kinh tế, chính trị, quốc phòng an ninh vẫn có những công trình, dự án, hạng mục đặc biệt không thể thiếu được bàn tay của Nhà nước và vai trò của ngân sách Nhà nước là bắt buộc. Chính vì thế, phải tính toán và đưa ra một phương án tài chính hợp lý, trong tổng số nguồn lực ấy, Nhà nước sẽ phải đầu tư bao nhiêu, tính khả thi,nguồn lực thực hiện, thời gian thực hiện. Nguyên tắc là mọi khoản chi đều phải có trong dự toán, cho nên chúng tôi muốn rằng, các quy định của Luật phải đặt trong mối quan hệ tổng thể như kế hoạch tài chính trung hạn, kế hoạch đầu tư công trung hạn để bảo đảm tính khả thi.

Đại biểu Nguyễn Văn Thắng (Hà Nội) trong phần tranh luận về ngành nghề ưu tiên cũng đề cập đến việc huy động những nguồn lực bên ngoài nguồn lực của Nhà nước, như ngân hàng, các quỹ đầu tư, công ty tài chính…

Bổ sung ngành nghề đầu tư ưu tiên

Về nội dung liên quan đến các lĩnh vực đầu tư ưu tiên, nhiều đại biểu đề nghị bổ sung thêm một số ngành nghề như y tế, giáo dục đào tạo, dạy nghề, tài chính ngân hàng, logistic, công nghiệp chế biến…

Đại biểu Nguyễn Văn Thắng (Hà Nội) cho rằng, đối với lĩnh vực giáo dục, đào tạo, hiện nay nguồn nhân lực chất lượng cao của Việt Nam đang rất thiếu về số lượng và yếu về chất lượng. Đối với ba đặc khu của chúng ta hiện nay thì thiếu cả thầy lẫn thợ, đặc biệt nguồn lực chất lượng cao thì gần như không có, trong khi nhu cầu lại rất cần và đây cũng là yếu tố rất quan trọng khi nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư nước ngoài cân nhắc đầu tư tại đặc khu, đồng thời để tránh hiện tượng nhà đầu tư nước ngoài đưa nhân lực có trình độ thấp từ nước ngoài đến đặc khu nếu chúng ta không đáp ứng được. Do vậy, vấn đề khuyến khích đào tạo nguồn nhân lực phải được đặt lên hàng đầu đối với tất cả các đặc khu.

Về y tế, đại biểu Nguyễn Văn Thắng cho rằng, nên khuyến khích chung về phát triển y tế, ít nhất xây dựng kinh doanh bệnh viện và cơ sở khám, chữa bệnh để việc phục vụ cho loại hình du lịch nghỉ dưỡng, du lịch chữa bệnh cũng như chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp tại đặc khu. Đây là lĩnh vực đầu tư rất tốn kém, chi phí cao và rất khó thu hút nguồn nhân lực và độ rủi ro rất lớn, nếu không có cơ chế ưu đãi sẽ không thể huy động được nguồn vốn và nguồn lực thực hiện.

Ngoài ra, những ngành nghề được ưu đãi đầu tư cũng nên xem xét theo khía cạnh phù hợp với đặc điểm riêng của từng đặc khu. Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) cho rằng, cần có các quy định về ưu tiên đầu tư phù hợp với điều kiện, thế mạnh… tránh dàn trải tránh dàn trải. Thí dụ, Bắc Vân Phong và Phú Quốc là những nơi nóng quanh năm, phù hợp với hoạt động dịch vụ du lịch quanh năm. Nhưng với Vân Đồn có mùa đông cho nên thời gian hoạt động du lịch không bằng, cần phát triển thêm ngành nghề ưu tiên khác như dịch vụ tài chính quốc tế, logistics, công nghệ sáng tạo phù hợp với lợi thế nằm trên đường chung chuyển chiến lược từ khu vực Đông Á xuống Đông Nam Á, từ đó phục vụ trực tiếp cho hoạt động kinh tế vùng và giao thương nước láng giềng có chung đường biên giới phía bắc hoặc với trung tâm kinh tế tài chính khá thuộc khu vực Đông Bắc Á.

Đối với Phú Quốc ưu thế sẵn có về cơ sở hạ tầng, giao thông hàng không và hàng hải với khu vực và thế giới, có thể cân nhắc thêm dịch vụ cảng biển. Tất nhiên với điều kiện phải có vị trí phù hợp để xây dựng cảng nước sâu, có khả năng đón các tàu, thuyền có trọng tải lớn vào ra.

Nhiều ý kiến về thể chế quản lý với đặc khu kinh tế

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP Hồ Chí Minh) trong phỏng vấn ngoài nghị trường, với khu hành chính – kinh tế đặc biệt, nên để quyền hạn người đứng đầu cao nhất để họ có thể triển khai nhanh nhất, chịu trách nhiệm trước quyền hạn của mình. Mặt trận tổ quốc, Hội đồng nhân dân, Quốc hội phải giám sát quyền đó, bảo đảm sự minh bạch và công khai.

Còn đại biểu Giàng A Chu (Yên Bái) cho biết, Luật này chưa đề cập đến vai trò của Hội đồng nhân dân. "Cấp Hội đồng nhân dân không có cơ quan thường trực, không có ban trong Hội đồng nhân dân. Vậy khi cần thẩm định báo cáo, đề án, ai sẽ là người thẩm định. Hội đồng nhân dân phải xác định gọn nhẹ, hiệu lực hiệu quả và nên có một bộ phận chuyên trách sẽ phù hợp hơn”, đại biểu Giàng A Chu nói.

Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Thái Bình) trong phần tranh luận với các đại biểu, cho rằng các đại biểu đều có ý kiến là không giao cho Chủ tịch đặc khu nhiều quyền quá, kể cả ký các văn bản, vì không có thời gian. Tôi nghĩ với tinh thần thử nghiệm, vượt trội và đột phá, có lẽ Chính phủ sẽ phải tìm những người có kinh nghiệm và trình độ để làm chức vụ này. Vì thế, nếu những việc lớn, quan trọng mà không quyết được thì tôi nghĩ là lại quay về cái không phải đột phá, cái cũ như chúng ta hiện nay không phải ở khu kinh tế đặc biệt đang làm.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) đồng tình với việc tăng quyền lực cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân đặc khu. Tất nhiên cần phải xem xét, rà soát lại các điều luật để điều chỉnh giảm bớt quy định cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân và giao cho Ủy ban ủy quyền trách nhiệm cho Phó Chủ tịch và một số ban, ngành chuyên môn. Theo dự thảo quá nhiều nội dung Chủ tịch Ủy ban nhân dân ký, cấp quyết định, trong đó có những nội dung rất cụ thể... "Chủ tịch Ủy ban nhân dân không thể có đầu óc điện tử để kiểm soát hết mọi vấn đề, việc gì Chủ tịch cũng ký thì không có thời gian để lo việc lớn. Theo như dự thảo thì vị trí Chủ tịch rất dễ bị vi phạm khuyết điểm. 100 việc làm tốt, chỉ cần 1 việc làm sai thì đã không còn gì nữa rồi, cho nên rất nguy hiểm” – đại biểu.

Về chức năng bộ máy chính quyền,cũng như nhiệm vụ Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân không nhất thiết phải nêu tất cả các nội dung vào luật, vì đã có quy định của luật chính quyền địa phương, nên trong luật, để ngắn gọn, chỉ nêu những vấn đề mang tính đặc biệt.

Bên cạnh đó, nhiều đại biểu cũng đề nghị bỏ thời hạn giao đất lên tới 99 năm. Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) cho rằng, thực chất thời hạn này là ưu đãi bổ sung để nhà đầu tư có thể được chuyển nhượng sau khi khai thác xong, hoặc là thay đổi dự án giữa chừng mà không phải trả lại đất. Theo tôi, thời hạn này ngang với 3-4 thế hệ con người, thực chất là hình thức nhượng địa mà hiện nay chỉ những đất nước nghèo đói lạc hậu và hoang sơ mới cần đến.

Phát biểu tổng kết phiên thảo luận, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tiếp nhận các ý kiến để tiếp tục một bước nữa để hoàn chỉnh dự thảo luật để đảm bảo chất lượng của Luật. Đối với thời hạn giao đất 99 năm, Bộ trưởng đề nghị cho phép giữ nguyên như dự thảo, vì đây cũng là một chính sách vượt trội của chúng ta. "Nhưng chúng tôi đồng tình với các đại biểu là phải quy định rõ ràng đâu là điều kiện đặc biệt và đâu là điều kiện để được Thủ tướng phê duyệt và phải quy định thật rõ và thật thận trọng trong quá trình xem xét đối với những dự án gọi là đặc biệt và có thể hưởng quy định 99 năm. 99 năm hiện nay đã có nhiều nước làm việc này rồi, như đảo British Virgin Islands, UAE, Malaysia, nhiều nước người ta cũng đã làm. Tuy nhiên, ta chỉ để mở nhưng vẫn đang ở điều kiện đặc biệt và phải được Thủ tướng ưu đãi. Như thế nào là đặc biệt và quy trình thủ tục như thế nào được xem xét sẽ thiết kế ở quy định sau cho rõ ràng và minh bạch, thận trọng” – Bộ trưởng nói.