Chúng tôi đến Vĩnh Châu, thị xã ven biển có hơn 53% số dân là đồng bào dân tộc thiểu số đúng dịp địa phương này khởi công ba nhà máy điện gió. Chủ tịch UBND thị xã Vĩnh Châu Trần Hoàng Thắng tâm đắc, thật tự hào vì địa phương có đến ba công trình điện gió chào mừng Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 14, tiến tới Đại hội lần thứ XIII của Đảng. Số liệu quan trắc của các đơn vị chuyên môn đã khảo sát thu thập từ các cột đo gió ở độ cao 60 m đến 120 m ở vùng duyên hải Sóc Trăng cho thấy, tốc độ gió tăng dần từ vùng đất liền đến vùng bãi bồi ven biển, là điều kiện lý tưởng để sản xuất điện gió. Cụ thể, ở độ cao 60 m, tốc độ gió trung bình là 6,5 m/s, còn ở độ cao 120 m khoảng 8,3 m/s. Do đó, tiềm năng để phát triển các dự án điện gió trong đất liền và ngoài khơi của Sóc Trăng tương đương quy mô công suất khoảng 7.000 MW. Với bãi bồi ven biển rộng lớn, hơn 50.000 ha, Sóc Trăng có thể đầu tư xây dựng những cánh đồng điện gió với tổng công suất 1,55 GW, đáp ứng nhu cầu điện năng cho một nửa khu vực đồng bằng sông Cửu Long.

Theo quy hoạch đã được phê duyệt của Bộ Công thương về phát triển điện gió giai đoạn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, Sóc Trăng có ba vùng quy hoạch phát triển điện gió. Vùng 1 được phân bổ tại khu vực bãi bồi ven biển thị xã Vĩnh Châu, huyện Trần Đề và huyện Cù Lao Dung có diện tích 21.900 ha, công suất dự kiến 860 MW, vận tốc gió trung bình 6,4 m/s. Vùng 2 phân bổ ở khu vực đất liền ven biển thị xã Vĩnh Châu và huyện Trần Đề có diện tích 7.500 ha, công suất dự kiến 295 MW, vận tốc gió 6 m/s. Vùng 3 phân bổ tại khu vực đất liền thị xã Vĩnh Châu có diện tích 7.940 ha, công suất dự kiến 315 MW, vận tốc gió 6,2 m/s. Riêng giai đoạn sau năm 2020, công suất lắp đặt tích lũy đạt khoảng 200 MW với sản lượng điện gió tương ứng là 470 triệu kW giờ.

Cũng theo quy hoạch này, tỉnh Sóc Trăng được phê duyệt diện tích đất khảo sát 37.340 ha, quy mô công suất 1.470 MW. Đồng thời, khả năng truyền tải của lưới điện đã được Bộ Công thương và Thủ tướng Chính phủ chấp thuận bổ sung quy hoạch cho Sóc Trăng là 20 dự án điện gió với tổng công suất 1.435 MW. Hiện, tình hình triển khai các dự án bám sát tiến độ, dự kiến đến tháng 10-2021 đưa vào vận hành tám dự án, các dự án còn lại sẽ đưa vào vận hành trong năm 2022 và 2023.  Các dự án nhà máy điện gió tại Sóc Trăng đều thực hiện đăng ký Chứng nhận tiêu chuẩn vàng cho các mục tiêu toàn cầu (GS4GG), là bộ tiêu chuẩn quốc tế về phát triển bền vững. Việc đăng ký Chứng nhận GS4GG sẽ hoàn thành vào cuối năm 2020 và dự kiến được ban hành chứng chỉ vào năm 2021 và 2022.

Phấn đấu sản lượng điện sạch đáp ứng 90% nhu cầu

Bên cạnh phát triển điện gió, tỉnh Sóc Trăng còn có tiềm năng rất lớn về năng lượng mặt trời. Theo số liệu đo đạc, số giờ nắng trong năm của tỉnh Sóc Trăng khá cao, dao động từ 2.292 giờ đến 2.488 giờ/năm, bình quân có khoảng 4,7 đến 5 giờ/ngày, thời điểm cao nhất vào khoảng tháng 3 - 4, có thể đạt hơn sáu giờ/ngày. Theo Đề án phát triển điện mặt trời tỉnh Sóc Trăng đến năm 2030, tỉnh đề xuất cập nhật vào quy hoạch điện VIII, với quy mô công suất khoảng 1.775 MWp. 

Thời gian gần đây, với chính sách khuyến khích phát triển nguồn điện từ năng lượng tái tạo, nhiều dự án nguồn điện mặt trời đã được triển khai đầu tư xây dựng, trong đó điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) là loại hình có khá nhiều tính ưu việt, hiệu quả kinh tế cao. Đơn cử, trước đây cơ sở sản xuất cửa sắt Minh Thiện tại TP Sóc Trăng hằng tháng phải trả gần 30 triệu đồng tiền điện. Từ năm 2019, cơ sở này quyết định đầu tư lắp 400 m2 tấm pin tạo ra bình quân 300 kW giờ điện/ngày, đáp ứng đến 80% lượng điện tiêu thụ của cơ sở. 

Giám đốc Công ty Lưu Minh Thiện lạc quan cho biết, theo Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam, giá mua điện mặt trời là 1.943 đồng/kW giờ (tương đương 8,38 cent/kW giờ), áp dụng cho các hệ thống ĐMTMN đấu nối từ tháng 7-2019 đến ngày 31-12-2020, thời hạn ký hợp đồng tối đa là 20 năm kể từ ngày vận hành phát điện, giúp các doanh nghiệp yên tâm đầu tư hệ thống ĐMTMN. Vì vậy, chúng tôi đang mạnh dạn đầu tư lắp thêm 100 m2 tấm pin mặt trời theo hình thức hòa mạng lưới điện.

Giám đốc Sở Công thương tỉnh Sóc Trăng Võ Văn Chiêu đánh giá, tiềm năng điện mặt trời của tỉnh còn khá lớn, trong đó, phát triển năng lượng thông qua việc lắp đặt hệ thống ĐMTMN sẽ đóng góp quan trọng trong giải quyết tình trạng thiếu hụt điện năng tăng cao ở khu vực miền nam được dự báo vào giai đoạn 2021 - 2025, nhất là, nhu cầu sử dụng điện ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long tăng bình quân hằng năm gần 14%. Tính đến tháng 10-2020, toàn tỉnh có hơn 558 khách hàng lắp đặt ĐMTMN, tổng công suất lắp đặt hơn 12.547 kWp. Trong đó, có 486 khách hàng lắp đặt sau ngày 30-6-2019 với công suất gần 4.800 kWp, sản lượng điện gần 3,5 triệu kW giờ, trong đó dự báo sản lượng ĐMTMN phát lên lưới trong năm 2020 là 3,4 triệu kW giờ. Tính từ năm 2018 đến nay, mô hình ĐMTMN của tỉnh Sóc Trăng đạt 4,2 triệu kW giờ.

Bên cạnh đó, tiềm năng phát triển điện sinh khối của tỉnh Sóc Trăng cũng khả quan khi nguồn nguyên liệu khá dồi dào. Hằng năm, sản lượng mía ép tại Nhà máy đường Sóc Trăng khoảng 435 nghìn tấn mía cây, tương đương 130 nghìn tấn bã mía. Tổng sản lượng lúa trên địa bàn đạt khoảng 2,4 triệu tấn/năm, tương đương sản lượng trấu 312 nghìn tấn/năm. Sau thu hoạch, nông dân thu lại bình quân hai tấn rơm rạ/ha. Như vậy, so với diện tích gieo trồng khoảng 140 nghìn ha/vụ, tương đương sản lượng rơm rạ 280 nghìn tấn/vụ. Đồng thời, nguồn tài nguyên rừng của tỉnh có gần 11.360 ha. Năm 2020 gỗ năng lượng từ rừng tự nhiên khoảng 9.436 tấn, rừng sản xuất 8.150 tấn, cây trồng phân tán 3.786 tấn, cây công nghiệp lâu năm 17 nghìn tấn, phế thải gỗ 33 nghìn tấn. Những nguồn nguyên liệu này sẽ là đầu vào cho các nhà máy điện, trong đó nhà máy điện đồng phát nhiệt sử dụng bã mía, công suất 12 MW của Công ty cổ phần Mía đường Sóc Trăng đã đưa vào hoạt động. Đồng thời, tỉnh đã quy hoạch vị trí lắp đặt nhà máy sinh khối như: nhà máy điện sử dụng nguyên liệu trấu tại thị xã Ngã Năm, quy mô công suất 20 MW và tại TP Sóc Trăng, quy mô công suất 10 MW; nhà máy sử dụng gỗ phế thải tại hai huyện Mỹ Tú, Long Phú với quy mô công suất từ 5 đến 10 MW/huyện.

Với lợi thế vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên, tỉnh Sóc Trăng còn nhiều tiềm năng phát triển năng lượng sạch, kể cả những nguồn năng lượng mới như: sóng biển, thủy triều, địa nhiệt, khí sinh học... Có thể nói, trong tương lai không xa, Sóc Trăng sẽ trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của cả nước. Bí thư Tỉnh ủy Lâm Văn Mẫn phân tích, bám sát chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về ưu tiên phát triển ngành năng lượng sạch gắn với bảo đảm môi trường sinh thái, quốc phòng an ninh, đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, Tỉnh ủy Sóc Trăng đã xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Qua đó cung cấp đầy đủ năng lượng với chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng ven biển; phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững ngành năng lượng đi đôi với bảo vệ môi trường. Dự báo, tổng công suất của các nguồn điện tại địa phương đến năm 2025 đạt khoảng 2.500 đến 3.000 MW, sản lượng điện đạt khoảng bảy tỷ kW giờ và đến năm 2030 đạt khoảng 6.500 đến 7.000 MW, sản lượng điện đạt khoảng 22 tỷ kW giờ. Trong đó, tỷ lệ các nguồn năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng đạt khoảng 70 đến 75% vào năm 2025 và khoảng 85% đến 90% vào năm 2030.