Tây Nguyên có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng, nhiều tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội và lợi thế cạnh tranh, song chưa phát triển tương xứng.
Trung tâm thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng nhìn từ trên cao.
Cùng với phát huy nội lực của từng địa phương, Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng-an ninh vùng Tây Nguyên đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết này, sẽ tạo năng lượng mới, sinh khí mới giúp vùng đất phía tây của Tổ quốc vươn lên mạnh mẽ.
Tây Nguyên gồm năm tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Vùng đất chất chứa nhiều huyền thoại là nơi sinh sống của gần 6 triệu người, gồm tất cả 54 dân tộc anh em; đồng bào dân tộc thiểu số gần 2,2 triệu người. Phát triển Tây Nguyên nhanh, bền vững là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và là nhiệm vụ xuyên suốt, có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển của các địa phương trong vùng và cả nước.
Đánh thức tiềm năng
Tây Nguyên là vùng đất có nhiều tiềm năng, lợi thế để "kích hoạt” trở thành nguồn lực phát triển, với tổng diện tích đất nông nghiệp hơn 5 triệu héc-ta, chiếm hơn 91% diện tích đất tự nhiên, trong đó khoảng 1/3 đất đỏ bazan màu mỡ; vùng có tiềm năng lớn về phát triển công nghiệp năng lượng, giàu khoáng sản và là trung tâm sản xuất bô-xít cả nước; khí hậu ôn hòa rất thích hợp cho phát triển nông nghiệp chất lượng cao; diện tích rừng hơn 3 triệu héc-ta, đa dạng cảnh quan, địa hình, sông suối, thác nước cùng với nền văn hóa đặc sắc là tiềm năng lớn phát triển kinh tế lâm nghiệp và du lịch sinh thái, văn hóa.
Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã triển khai nhiều nghị quyết, tổ chức nhiều chương trình và đầu tư nguồn lực lớn để phát triển Tây Nguyên. Từ khi có Nghị quyết 10-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX và Quyết định số 168/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về "phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh-quốc phòng vùng Tây Nguyên”, nguồn lực tập trung đầu tư ngày càng cao, từng bước khơi dậy tiềm năng, lợi thế vùng đất chiến lược này.
"Nhờ Đảng, Nhà nước chăm lo đầu tư, dẫn dắt đồng bào mình làm ăn, dân làng mình đã thay đổi tư duy phát triển kinh tế, xây dựng cuộc sống mới ngày càng ấm no, hạnh phúc”, ông Păng Ting Sin, điển hình sản xuất giỏi, Bí thư Chi bộ Tổ dân phố Bon Đơng 1, thị trấn Lạc Dương, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng chia sẻ.
Sau 20 năm thực hiện Nghị quyết 10-NQ/TW, vùng đất huyền thoại từ chân núi Ngọc Linh đến miền trầm tích Cát Tiên bên dòng Đồng Nai đã thật sự đổi thay. Quy mô kinh tế vùng tăng nhanh, năm 2020 đạt khoảng 287 nghìn tỷ đồng, gấp 14 lần năm 2002. GRDP bình quân giai đoạn 2002-2020 gần 8%, GRDP bình quân đầu người năm 2020 đạt 48 triệu đồng, gấp 10,6 lần năm 2002.
Sau 20 năm thực hiện Nghị quyết 10-NQ/TW, vùng đất huyền thoại từ chân núi Ngọc Linh đến miền trầm tích Cát Tiên bên dòng Đồng Nai đã thật sự đổi thay. Quy mô kinh tế vùng tăng nhanh, năm 2020 đạt khoảng 287 nghìn tỷ đồng, gấp 14 lần năm 2002. GRDP bình quân giai đoạn 2002-2020 gần 8%, GRDP bình quân đầu người năm 2020 đạt 48 triệu đồng, gấp 10,6 lần năm 2002.
Tây Nguyên trở thành vùng sản xuất một số nông sản chủ lực quy mô lớn, chiếm tỷ trọng cao; vùng du lịch sinh thái-văn hóa có sức hấp dẫn; giá trị văn hóa các dân tộc được bảo tồn, kế thừa và phát huy; hệ thống giáo dục-đào tạo được quan tâm đầu tư, mạng lưới y tế được củng cố; bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học và bảo vệ nguồn nước được chú trọng; an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được bảo đảm; niềm tin của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên đối với Đảng, Nhà nước được củng cố, tăng cường…
Ông Andrew Jeffries, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam nhấn mạnh, vùng đất này có tầm quan trọng chiến lược đối với nền kinh tế Việt Nam. Đây là khu vực có gần 2 triệu héc-ta đất đỏ bazan màu mỡ, rất phù hợp cho các loại cây trồng có lợi nhuận cao, như cà-phê, ca-cao, tiêu, chè… Cùng với lợi thế địa lý, tài nguyên thiên nhiên, nhân văn để phát triển năng lượng điện, bô-xít và du lịch.
Trung tâm thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk mùa lễ hội. (Ảnh CÔNG LÝ)
Sau 20 năm thực hiện Nghị quyết 10-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX và Kết luận 12-KL/TW của Bộ Chính trị khóa XI, các địa phương trong vùng đã nhận thức ngày càng sáng rõ hơn về vai trò, vị trí, tầm quan trọng và khai thác tốt hơn các tiềm năng, lợi thế của vùng đất Tây Nguyên.
Hạ tầng kinh tế-xã hội, nhất là hạ tầng giao thông, được quan tâm đầu tư, giúp cải thiện đáng kể sự kết nối giữa các tỉnh trong vùng, và giữa vùng với cả nước. Phát biểu ý kiến tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng bày tỏ: "Thật đáng mừng khi ngày nay đến với Tây Nguyên, đến với vùng đất bao đời nắng gió, ngày càng giàu đẹp hơn, khiến ta quên cả lối về…”.
Tuy nhiên, theo đánh giá, dù có nhiều tiềm năng và lợi thế nổi trội, nhưng Tây Nguyên chưa phát triển tương xứng. Và, Nghị quyết số 23-NQ/TW cùng Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện nghị quyết này, kỳ vọng tạo sinh khí mới giúp Tây Nguyên phát triển mạnh mẽ.
Sinh khí mới cho Tây Nguyên
Nghị quyết số 23-NQ/TW đã kế thừa, bổ sung, phát triển quan điểm Nghị quyết số 10-NQ/TW thành 5 quan điểm chỉ đạo mới, phù hợp bối cảnh, tình hình mới. Phấn đấu đến năm 2030, Tây Nguyên là vùng phát triển nhanh, bền vững dựa trên kinh tế xanh, tuần hoàn; giàu bản sắc văn hóa dân tộc; là điểm đến đặc sắc, hấp dẫn khách du lịch trong nước và quốc tế; phát triển kinh tế nông nghiệp hiệu quả cao; cơ bản hình thành hạ tầng giao thông quan trọng, hạ tầng số; đời sống vật chất và tinh thần của người dân được cải thiện; hệ sinh thái rừng và đa dạng sinh học được bảo tồn và phát triển… Tầm nhìn đến năm 2045, Tây Nguyên trở thành vùng phát triển bền vững, có nền kinh tế xanh, tuần hoàn; một số tỉnh trong vùng thuộc nhóm phát triển khá của cả nước; người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Nghị quyết này là cơ sở, căn cứ chính trị quan trọng cho sự ra đời của các cơ chế, chính sách mới, nhằm phát huy cao nhất tiềm năng, lợi thế để phát triển nhanh và bền vững vùng Tây Nguyên. Theo Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 23, với định hướng chỉ đạo theo tinh thần đồng hành cùng các tỉnh vùng Tây Nguyên.
Chương trình với bảy nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm; 23 nhiệm vụ cụ thể, chín dự án đầu tư và hạ tầng giao thông kết nối; phân công cho các bộ, ngành triển khai thực hiện để thực hiện mục tiêu: tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2021-2030 đạt từ 7 đến 7,5%; tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 1 đến 1,5%/năm. Đến năm 2030, GRDP bình quân đầu người đạt khoảng 130 triệu đồng/năm; tỷ lệ đô thị hóa đạt đến 40,7%, xã đạt nông thôn mới khoảng 85%; tỷ lệ che phủ rừng đạt hơn 47%...
Giao thông phải đi trước một bước; khi hạ tầng giao thông hoàn chỉnh sẽ giúp các tỉnh Tây Nguyên hiện thực hóa ước mơ "xuyên Á”, đón dòng vốn đầu tư mới. Theo Thứ trưởng Giao thông vận tải Lê Anh Tuấn, Nghị quyết số 23 xác định rõ quan điểm: lấy phát triển kết cấu hạ tầng giao thông làm động lực, tạo dư địa cho phát triển vùng.
Đến nay, Tây Nguyên có hệ thống đường giao thông đường bộ liên vùng với 19km đường cao tốc, 3.114km đường quốc lộ nối liền các tỉnh duyên hải miền trung, các cảng biển, Đông Nam Bộ và thông thương với Đông Bắc Campuchia, Nam Lào; song vẫn chưa đáp ứng nhu cầu. Đồng chí Lê Anh Tuấn cho biết: "Quy hoạch giao thông vận tải được nghiên cứu dựa trên tiềm năng, lợi thế và điều kiện tự nhiên đặc thù của Tây Nguyên, trong đó, tập trung các tuyến cao tốc có năng lực thông hành lớn để kết nối các thị trường, thúc đẩy phát triển kinh tế vùng”.
Với "trụ cột” nông nghiệp trong phát triển kinh tế vùng Tây Nguyên, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Phùng Đức Tiến nhận định, giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nông nghiệp vẫn đóng vai trò quan trọng, bệ đỡ giúp ổn định và phát triển kinh tế-xã hội vùng. "Bộ sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan và năm tỉnh Tây Nguyên triển khai hiệu quả Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 23, nhằm thực hiện đạt mục tiêu chiến lược "nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”; phát triển Tây Nguyên nhanh và bền vững”, đồng chí Phùng Đức Tiến cho biết.
Bộ sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan và năm tỉnh Tây Nguyên triển khai hiệu quả Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 23, nhằm thực hiện đạt mục tiêu chiến lược "nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”; phát triển Tây Nguyên nhanh và bền vững.
Tây Nguyên, miền đất huyền thoại, là kho báu để khai thác, phát triển du lịch. Đã có những ký kết, nhiều ý tưởng để kết nối "con đường xanh Tây Nguyên”; song, còn nhiều điều phải tính toán để những giá trị thiên nhiên, lịch sử, văn hóa Tây Nguyên trở thành tài nguyên vô giá cho du lịch toàn vùng phát triển. Thứ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Đoàn Văn Việt thông tin, Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 xác định, Tây Nguyên là một trong bảy vùng du lịch trọng điểm cả nước. "Với những giá trị đặc sắc về tài nguyên du lịch, Tây Nguyên có thể khai thác để tạo nên những sản phẩm du lịch đặc sắc, như du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa cộng đồng… mang thương hiệu Tây Nguyên, tạo năng lực cạnh tranh trong nước và quốc tế”, đồng chí Đoàn Văn Việt gợi mở.
Nông nghiệp, du lịch-dịch vụ, kinh tế rừng… được xác định là những "trụ cột” trong phát triển kinh tế-xã hội vùng Tây Nguyên. Nhiều nhà đầu tư cho rằng, để phát triển Tây Nguyên theo hướng kinh tế xanh, tri thức, kinh tế tuần hoàn với định hướng phát triển bền vững, rất cần sự vào cuộc của các doanh nghiệp đủ năng lực, đủ tâm, tầm để áp dụng công nghệ hiện đại, đưa người dân cùng phát triển và Chính phủ cần có chính sách phù hợp thực tiễn để thu hút.
Giải pháp căn cơ phát triển Tây Nguyên nhanh, bền vững chính là từng địa phương phải đổi mới tư duy về liên kết vùng, nội vùng. Cần xác định "tư duy liên kết” là bộ phận không thể tách rời của "tư duy phát triển”. "Việc liên kết, hợp tác phát triển giữa năm tỉnh Tây Nguyên sẽ tạo động lực, sức mạnh tổng hợp để hỗ trợ nhau phát triển và giải quyết các vấn đề mang tính quốc gia, toàn cầu”, Bí thư Tỉnh ủy Lâm Đồng, Trần Đức Quận gợi ý.
Việc liên kết, hợp tác phát triển giữa năm tỉnh Tây Nguyên sẽ tạo động lực, sức mạnh tổng hợp để hỗ trợ nhau phát triển và giải quyết các vấn đề mang tính quốc gia, toàn cầu.
Mục tiêu phát triển Tây Nguyên được Thủ tướng Phạm Minh Chính "đúc kết” qua các yếu tố: "đột phá, bao trùm, toàn diện và bền vững”. Tại Hội nghị triển khai Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 23 và xúc tiến đầu tư vùng, Thủ tướng chỉ đạo, Tây Nguyên phải tự lực tự cường, đi lên bằng bàn tay, khối óc và khung trời, mảnh đất của mình; lấy nguồn lực bên trong là cơ bản, đột phá và chiến lược lâu dài là quyết định.
Thủ tướng nhấn mạnh, trước mắt, phải hoàn thiện thể chế, xây dựng chính sách đặc thù và cho thí điểm. Các địa phương phải phát triển hạ tầng chiến lược, gồm hạ tầng giao thông kết nối kinh tế Đông-Tây, Bắc-Nam, giao thông kết nối vùng. "Đường đi đến đâu văn minh đến đấy”, Thủ tướng gợi mở, đồng thời yêu cầu tập trung phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; phát triển văn hóa gắn với du lịch và kinh tế đêm; phát triển bao trùm, toàn diện, bền vững xuất phát từ bài toán quy hoạch có tư duy đột phá và tầm nhìn chiến lược.
