Lịch sử hình thành và phát triển
ý tưởng làm nhà sàn cột bê tông được người Mường nhen nhóm, thực hiện từ những năm 1980 của thế kỷ 20. Khi đó ngành công nghiệp vật liệu xây dựng, nhất là sản xuất xi măng chưa phát triển. ở Hòa Bình, trong người Mường lác đác có số ít hộ gia đình dựng nhà bằng cột bê tông. ở huyện Lạc Sơn ban đầu một số hộ ở xóm Mặc, xã Tân Mỹ sử dụng một số cột điện vuông do ngành điện thanh lý để làm cột nhà sàn. Nhà dựng lên tuy bền chắc nhưng về mặt thẩm mỹ kiến trúc chưa đạt như mong muốn.
Vào những năm đầu thế kỷ 21, một số nhóm thợ xây ở huyện Lạc Sơn đã sử dụng các tấm sắt uốn tròn làm cốt pha, từ đó sử dụng bê tông cốt thép đúc lên nhưng cột nhà hình trụ tròn. Sự sáng tạo tuy nhỏ nhưng đã tạo nên sự đột phá trong việc làm nhà sàn cột bê tông đúc tròn.
Cho đến hiện nay, khi vào các làng người Mường có thể thấy đâu đâu cũng có nhà sàn bê tông. Theo sơ bộ điều tra của chúng tôi, trong người Mường ở vùng huyện Lạc Sơn và một số khu vực khác hàng năm cứ 10 nhà xây dựng mới thì có đến 50% chủ nhân lựa chọn nhà sàn bê tông để xây dựng.
Rất nhiều các khu thiết chế cộng đồng như: Nhà văn hóa các thôn, xóm, Trung tâm học tập cộng đồng... trong tỉnh được làm nhà sàn bê tông cốt thép.
Nhà sàn làm bằng cột bê tông đúc tròn về căn bản vẫn bảo lưu được toàn vẹn các yếu tố kiến trúc cổ truyền nhà sàn truyền thống của người Mường. Toàn bộ diện tích và không gian sử dụng trong và trên nhà sàn vẫn giữ nguyên theo nếp sống truyền thống của người Mường.
Xu hướng phát triển và biến đổi
Nhà ở cũng như đời sống con người luôn biến đổi, đây là quy luật chung của sự phát triển, trong đó có xây dựng kiến trúc nhà sàn bê tông của người Mường.
Các nhà sàn bê tông cuối thế kỷ 20 thông thường vẫn được gia chủ theo nguyên mẫu nhà sàn cổ truyền để xây, chỉ có phần khung như các cột, đòn tay, các kèo được xây bằng bê tông cốt thép, còn lại phần sàn vẫn là sàn bương, mái lợp tranh, vách gỗ như xưa. Gầm sàn xây thấp, có một số gia đình không bó nền để nguyên nền đất. Công năng sử dụng vẫn như xưa
ở thế kỷ 21, khi đời sống người dân dần được nâng cao, các loại vật liệu mới ngày càng dồi dào, giá cả hạ xuống hợp lý. Dần dần người Mường làm nhà sàn bê tông có sự phát triển cách tân. Sàn nhà được được bê tông cứng hóa rất bền vững, mặt sàn lát gạch men. Mái tranh được thay lợp bằng tấm prô xi măng. Mái được lợp bằng tôn rất đẹp, bên trong là khung sắt vững chãi. Ngoài căn phòng lớn là không gian sử dụng chung và cũng là nơi tiếp khách, hoạt động tín ngưỡng, thờ tổ tiên... và cũng sinh hoạt của cả gia đình, nhiều nhà bắt đầu có tách phân ra các phòng nhỏ có diện tích hợp lý cho các thành viên trong gia đình. Nhiều gia đình đã xây cả phòng tắm, nhà vệ sinh cao cấp ngay trong nhà sàn.
Nhìn chung nhà sàn bê tông có thể cho phép gia chủ và những người thợ xây thỏa sức sáng tạo theo ý muốn, song vẫn bảo lưu được căn cốt nếp nhà sàn truyền thống của người Mường.
Xuân đã về trên quê hương, những ngôi nhà sàn bê tông vững trãi, xinh đẹp là tổ ấm bao bọc mỗi gia đình, tin rằng trong những năm tới, những ngôi nhà sàn bê tông ngày càng được xây dựng nhiều hơn, quy mô bề thế và xinh đẹp hơn, góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc Mường trong đa dạng bản sắc các dân tộc Việt Nam.
Tản bút của Bùi Huy Vọng
Phát triển bởi ICT GROUP.
