Theo khảo sát của Phòng VH-TT huyện, xã Hang Kia còn giữ bản sắc văn hóa đậm đà từ dân ca, dân vũ (thổi khèn lá, thổi và múa khèn Mông), trò chơi dân gian (ném pao, đánh cù quay, chọi lông gà), ẩm thực (bánh dày, gà đen, mèn mén), nghề truyền thống (làm giấy giang, vẽ sáp ong, nhuộm chàm, dệt lanh)... Từ năm 2017, Lễ hội Gầu Tào được phục dựng, tổ chức vào dịp đầu xuân. Hang Kia còn nằm trong Khu bảo tồn thiên nhiên Hang Kia và Pà Cò, cảnh quan thiên nhiên đẹp, thích hợp cho việc phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, khám phá.

Đáng mừng là có những người con của bản đã nhận thấy được những tiềm năng và mạnh dạn đầu tư phát triển du lịch. Nói như Vàng A Nhà, chàng trai của bản Mông Hang Kia: Sự khác biệt, đặc trưng, độc đáo từ cảnh sắc thiên nhiên đến bản sắc văn hóa dân tộc là vốn quý nhất để phát triển "công nghiệp không khói".

Du khách đến từ nước Úc thích thú trải nghiệm làm bánh ngô tại xã Hang Kia (Mai Châu).

Quả thật, chính người con của bản là chị Sùng Y Múa đã đặt những viên gạch đầu tiên cho mong muốn chuyển hóa điểm nóng ma túy Hang Kia thành điểm sáng du lịch. Xem cách chị tổ chức cho nhóm du khách hơn 10 người đến từ nước Úc trải nghiệm đi bộ lên nương bẻ ngô, rồi thích thú tự tay tẽ lấy hạt để làm bánh cho thấy sự năng động, nắm bắt nhu cầu, tâm lý của khách. Chị còn tổ chức cho du khách trải nghiệm các công việc thường ngày khác của người Mông như đi hái chè Shan tuyết cổ thụ, nặn bánh dày, vẽ sáp ong, làm giấy giang, nhuộm chàm... Y Múa ở bản Hang Kia là một trong những người đầu tiên của xã vay tiền đầu tư dựng 1 căn nhà gỗ, 2 bungalow đủ tiêu chuẩn đón khách trong nước và quốc tế. Mỗi năm, gia đình chị đón trên 2.500 lượt khách. Chị đang tiếp tục dựng thêm 1 căn nhà gỗ để chuẩn bị đón đoàn khách hơn 100 người.

Hiện nay đã có 4 gia đình trong xã cùng tham gia làm du lịch cộng đồng. Hơn 25 công ty lữ hành trong nước như: Viettravel, Ben Thanh Tourist, Adventure Tours... hay trong tỉnh như Công ty CP Du lịch Hòa Bình đã đến khảo sát và phối hợp với các chủ homestay đưa khách đến thăm quan, khám phá, trải nghiệm. Du khách đến từ khắp cả nước như TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hà Nội, Hải Phòng… và nhiều nước trên thế giới (Pháp, Đức, Israel, Anh, Tây Ban Nha, Úc...).

Phát triển du lịch cộng đồng tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân địa phương. Ẩm thực phục vụ du khách đều tự cấp trong bản nên cũng phát triển được trồng trọt, chăn nuôi. Tiềm năng đã có nhưng hiện nay vẫn chưa có nhiều người dân bản tham gia. Về nguyên nhân, Sùng Y Múa cho rằng: Dân bản không dám đầu tư vì sợ không có khách. Mặt khác là khó tiếp cận vốn vay để đầu tư ban đầu và cũng do nhận thức của bà con. Ngoài các yếu tố về cảnh quan, văn hóa, làm du lịch phải có tâm, phục vụ niềm nở, chu đáo mới phát triển được bền vững.

Đồng chí Khà A Váu, Chủ tịch UBND xã Hang Kia cho biết: Gia đình tôi đã đầu tư dựng ngôi nhà gỗ làm homestay Sơn Bắc để đón khách và còn 4 điểm "săn mây" ở chỗ khác. Cuối tuần, homestay đều kín chỗ. Xã tuyên truyền, vận động nhân dân giữ bản sắc văn hóa dân tộc và coi đây là điểm nhấn trong phát triển du lịch cộng đồng. Vấn đề hiện nay là chúng tôi thiếu kỹ năng làm du lịch, còn dân bản thì chưa biết và chưa có kỹ năng này. Để khai thác tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng, cần xây dựng đề án, kế hoạch cụ thể với các giải pháp đồng bộ và sự hỗ trợ của các cấp, ngành. Trước hết là thay đổi nhận thức, hiểu biết, kỹ năng của người dân.

Định hướng phát triển du lịch, lấy du lịch homestay làm mũi nhọn đã được đồng chí Bùi Văn Tỉnh, Ủy viên BCH T.Ư Đảng, Bí thư Tỉnh ủy chỉ ra tại hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm của Ban chỉ đạo Đề án 03 "Củng cố, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, phát triển KT-XH và đảm bảo QP-AN 2 xã Hang Kia, Pà Cò, huyện Mai Châu". Đặc biệt, ngày 26/7 vừa qua, tại xã Hang Kia, UBND tỉnh đã tổ chức Hội nghị xúc tiến đầu tư du lịch vào 2 xã Hang Kia - Pà Cò với sự tham gia của các đồng chí lãnh đạo tỉnh cùng một số tập đoàn, tổ chức, doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài tỉnh. Tại hội nghị, UBND tỉnh đã ký kết bản ghi nhớ với 8 tổ chức, tập đoàn, nhà đầu tư về hợp tác phát triển du lịch tại 2 xã. Ban Chỉ đạo du lịch huyện Mai Châu hỗ trợ 4 bộ trang thiết bị, trị giá 100 triệu đồng cho 4 hộ làm homestay. Tỉnh cam kết luôn tạo môi trường thuận lợi hỗ trợ, đồng hành cùng các nhà đầu tư, doanh nghiệp khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh để phát triển du lịch. Đây là "cú huých” quan trọng để thúc đẩy du lịch Hang Kia phát triển.

Cẩm Lệ