(HBĐT) - Mo Mường là di sản văn hóa độc đáo của dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình nói chung và của huyện Lạc Sơn nói riêng. Mo Mường huyện Lạc Sơn còn lưu giữ trong văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Mường với 23 nghi lễ cổ truyền và có trên 50 nghệ nhân đang thực hành Mo Mường. Huyện đã và đang triển khai đẩy mạnh công tác bảo tồn, phát huy có hiệu quả hoạt động của các nghệ nhân Mo Mường, cũng như khôi phục lại các bài Mo truyền thống và sưu tầm những áng Mo đã bị thất truyền để truyền lại cho thế hệ kế cận.

Thầy Mo thực hiện nghi lễ tại Lễ hội đình Khói, xã Ân Nghĩa (Lạc Sơn).

Nghệ nhân ưu tú lĩnh vực tri thức dân gian Bùi Huy Vọng, xã Hương Nhượng cho biết: Mo Mường là hoạt động diễn xướng văn hóa dân gian được thực hành trong các nghi lễ gắn với đời sống tín ngưỡng của người Mường. Không gian diễn xướng của Mo diễn ra trong đời sống cộng đồng, trong từng gia đình nhằm thực hành một nghi lễ nào đó. Với người Mường, Mo rất quan trọng trong đời sống, giúp động viên và trấn an con người trước biến cố cuộc sống. Chủ thể thực hành Mo Mường là ông Mo, thầy Mo - những người nắm giữ tri thức Mo, không những thuộc lòng hàng vạn câu Mo mà còn thông thạo nghi lễ, tập quán. Trong xã hội Mường, ông Mo là những trí thức dân gian, người có uy tín trong cộng đồng. Hiện nay, huyện Lạc Sơn có gần 20 giai điệu Mo trong các loại hình tín ngưỡng dân gian và các lễ hội. Việc thực hành diễn xướng Mo hiện nay đã dần bị thu hẹp, rút ngắn lại, nhưng vẫn đảm bảo cái hồn, cốt của Mo. Cụ thể, trong Mo đám tang dù trong giai đoạn nào cũng phải đảm bảo Mo đủ các chương, gồm: Mo nhương ăn nhương uống, Mo kẹ, Mo lên trời, Mo nhòm chạ ống và Mo khổi lìa.

Để bảo tồn, gìn giữ và phát triển nền văn hóa cổ truyền phong phú của dân tộc với mục tiêu lưu giữ, kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc Mường, huyện Lạc Sơn đã tạo điều kiện cho nghệ nhân Mo Mường tham gia trình diễn nghệ thuật bài Mo. Bên cạnh đó, các nghệ nhân, ông Mo, người am hiểu, yêu thích Mo cùng với việc thực hành diễn xướng Mo còn truyền dạy Mo Mường cho các thế hệ trẻ trong gia đình, con cháu trong dòng họ. Đồng thời, gắn kết văn hóa Mo Mường với hoạt động du lịch nhằm phát huy hiệu quả giá trị Mo Mường, thông qua các lễ hội truyền thống của huyện như: Lễ hội Đình Băng - xã Ngọc Lâu, lễ rước Bụt Khụ Dúng - xã Nhân Nghĩa… Đặc biệt, năm 2019, CLB Mo Mường được thành lập với 36 hội viên là những người yêu thích Mo Mường ở các khu vực trên địa bàn huyện. CLB duy trì lịch sinh hoạt đều đặn và thường giao lưu với các CLB trong và ngoài huyện. Các nghệ nhân trong CLB đã tích cực tuyên truyền về những nét đẹp, giá trị văn hóa Mo Mường đến đông đảo người dân, đồng thời tiếp tục sưu tầm những bài Mo cổ để làm phong phú thêm văn hóa Mo Mường và truyền dạy cho thế hệ trẻ. Năm 2020, huyện Lạc Sơn có 7 hội viên trong CLB đã được Sở VH-TT&DL tặng giấy khen đã có thành tích trong việc phát huy giá trị di sản văn hóa Mo Mường. Giới thiệu các nghệ nhân ưu tú đề nghị công nhận danh hiệu nghệ nhân nhân dân và nghệ nhân ưu tú về di sản văn hóa Mo Mường. Bên cạnh đó, huyện cũng đang triển khai mở lớp học chữ Mường và truyền dạy Mo Mường để truyền dạy cho lớp trẻ biết chữ Mường và các áng Mo truyền thống của dân tộc. Từ đó là nền tảng để thế hệ trẻ khôi phục và gìn giữ, bảo tồn được nét đẹp, giá trị nhân văn của người Mường. Nhằm khơi dậy, phát huy loại hình nghệ thuật Mo Mường và tổ chức tốt các hoạt động văn hóa, văn nghệ và phục vụ nhu cầu văn hóa cho du khách đến du lịch tại địa phương.

Đồng chí Nguyễn Thế Hùng, Trưởng Phòng VH-TT huyện Lạc Sơn cho biết: Hiện nay, UBND huyện Lạc Sơn đang chủ trương triển khai xây dựng khu vực bảo tồn không gian văn hóa Mường có tổng diện tích khoảng trên 10 ha tại xóm Vành, xã Yên Phú. Trong đó, các nội dung bảo tồn gồm: Mo Mường, Chiêng Mường, nhạc cụ dân tộc, các làn điệu hát Thường rang, Bộ mẹng, nhà sàn, sinh hoạt của người Mường và các phong tục tập quán của người Mường… nâng cao nhận thức và lòng tự hào trong cộng đồng, trách nhiệm của các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của người Mường trên địa bàn huyện. Từng bước bảo tồn, phát huy giá trị khu vực không gian văn hóa Mường trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn huyện.