(HBĐT) - Khi biết tôi có chuyến công tác ở Cao Bằng, cô bạn cùng xóm dặn: "Lên đó nhất định phải mua được con dao Phúc Sen về dùng". Nhiều người mua đánh giá cao về chất lượng của mỗi con dao nơi đây sản xuất. Trên đường thăm thác Bản Giốc, chúng tôi đã ghé thăm làng nghề Phúc Sen, huyện Quảng Hòa.

Toàn xã Phúc Sen có 10 thôn, xóm với trên 2.000 nhân khẩu, chủ yếu là người dân tộc Nùng sinh sống, trong đó có 6 xóm làm nghề rèn. Nghề rèn nơi đây có lịch sử từ khoảng 1.000 năm trước, đời cha truyền lại cho con cháu, cứ như vậy được giữ gìn và phát triển đến ngày nay. Trên địa bàn xã có trên 150 lò rèn gia đình đang hoạt động, góp phần giải quyết việc làm cho nhiều lao động. Các sản phẩm như kéo, dao, liềm, cuốc… làm hoàn toàn bằng thủ công nhưng rất chất lượng. Bởi chúng được tạo nên từ những người thợ kinh nghiệm lâu năm, nguyên liệu lựa chọn tỉ mỉ. Đặc biệt, dựa theo bí quyết riêng để làm nên các sản phẩm hoàn hảo nhất để phục vụ bà con trong bản cũng như khắp mọi miền Tổ quốc. 

Trong các làng rèn, nguyên liệu chính là phôi thép. Thợ rèn nơi đây thường thu mua lá nhíp của ô tô để làm nguyên liệu. Nguyên liệu bền, chắc nhất là lá nhíp ô tô u oát. Các sản phẩm nhìn bề ngoài không có độ bóng bẩy như các loại dao khác, nhưng về độ bền thì hiếm nơi nào có được. 

Ông Sùng Minh Tuấn, khu Thanh Minh, xã Phúc Sen cho biết: Để có được một con dao hoàn chỉnh gồm rất nhiều công đoạn, nhưng có 4 công đoạn chính: Cắt thép và dùng búa đập thành hình định trước, tôi thép, ram thép và mài thành phẩm. Trong đó, tôi thép và ram thép là 2 công đoạn chính tạo nên thương hiệu dao Phúc Sen nổi tiếng. Tôi thép là quá trình nung nóng, giữ nhiệt và làm nguội nhanh thép nhằm mục đích nâng cao độ cứng, tính mài mòn, độ bền cho dao. Điều đặc biệt chính là nước để tôi thép ở đây gồm nhiều thành phần và đó chính là bí quyết thành công của làng nghề. Ram thép là phương pháp nung nóng thép đã qua tôi dưới nhiệt độ giới hạn. Chỉ những người thợ giỏi và lành nghề mới có thể nhận biết được nhiệt độ giới hạn bằng cách nhìn vào màu đỏ của thép trong lò, sau đó giữ nhiệt độ một thời gian rồi làm nguội. Vì thế, nghề làm dao nổi tiếng cả nước với câu nói "Dẻo mà không mềm, cứng mà không giòn". 

Làng nghề Phúc Sen nằm ngay quốc lộ 3 trên đường đi thác Bản Giốc, nhiều du khách trong nước, quốc tế đến thăm quan đã dừng lại để xem thực tế và trải nghiệm nghề rèn. Nhiều du khách nước ngoài mua sản phẩm dao kéo của Phúc Sen về sử dụng, làm quà kỷ niệm. Chính vì thế, bà con làm nghề cũng ngày càng chịu khó học hỏi, nâng cao tay nghề rèn mỗi ngày, làm ra những sản phẩm đẹp, tốt, bền hơn.

"Trước kia, các mẫu dao của Phúc Sen chỉ là chuôi sắt nhưng bây giờ dao chuôi gỗ, đủ các kích cỡ, có thể cạnh tranh với bất cứ mặt hàng dao nhập ngoại nào có mặt trên thị trường. Để dao Phúc Sen dùng được lâu bền, người dân sau khi sử dụng rửa sạch, lau thật khô, để nơi khô ráo để tránh lưỡi dao bị han gỉ" - ông Sùng Minh Tuấn chia sẻ thêm với du khách. 

Có thể nói, các sản phẩm dao, búa, cuốc, xẻng, nông cụ... của Phúc Sen không chỉ là những sản phẩm của cuộc sống thường ngày, mà đã trở thành sản phẩm văn hoá của dân tộc. Các sản phẩm nơi đây đã trở thành thương hiệu nổi tiếng để mỗi người dân, du khách mua về làm quà, sử dụng khi đến xã Phúc Sen.