Cách đây 2 năm, nhà có việc, anh Sương mua 1 con lợn bản nặng hơn 1 tạ được người dân trong xóm nuôi hơn 3 năm. Trong suy nghĩ của anh và mọi người đây là con lợn già tuổi, thịt dai và mỡ. Nhưng khi mổ ra lợn nạc, mỡ vừa đủ, bì lợn giòn rất ngon. Anh cho hay: Tôi sinh ra và lớn lên ở vùng cao Đà Bắc nên không lạ gì món lợn bản, cũng chẳng bao giờ nghĩ mình đi nuôi lợn, duy trì giống lợn bản đặc sản của quê hương. Nhưng sau lần đó, tôi luôn có suy nghĩ: Giống lợn ngon, có thương hiệu, nguồn thức ăn dồi dào ở địa phương tại sao không thể nuôi quy mô lớn, xây dựng thương hiệu và tạo việc làm cho bà con vùng cao. Nghĩ là làm, anh đi tham khảo và tìm chọn giống lợn bản để nuôi. Nhiều đời nay, gia đình nào trên vùng cao này cũng nuôi lợn. Tuy nhiên, về giống lợn thì có giống nào nuôi giống đó, giống lợn bản địa chuẩn, khỏe, mắn đẻ, hình dáng lưng thẳng, bụng treo ít mỡ còn rất ít. Để xây dựng được thương hiệu trước hết phải chọn được giống lợn chuẩn. Qua 1 năm tìm kiếm anh mua được 15 con lợn nái. Giống lợn bản địa vốn khoẻ, thích nghi với điều kiện khí hậu của địa phương nên việc chăm sóc cũng đơn giản. Sau thời gian nuôi, đàn lợn của anh hiện có hơn 50 con lợn bản địa thuần chủng.

Đưa chúng tôi thăm khu chuồng trại được xây quy mô với lợn nái, lợn thương phẩm, anh Sương chia sẻ: Ở các xã vùng cao huyện Đà Bắc nói chung, ở Đồng Chum nói riêng rất phù hợp chăn nuôi lợn bản địa. Giống lợn khỏe, chuồng trại đơn giản, chỉ cần mái che mưa, nắng. Bà con có kinh nghiệm nuôi từ nhiều đời nay. Nguồn thức ăn đơn giản và dồi dào. Muốn nuôi được lợn ngon chỉ cần thức ăn sẵn có như cây chuối, rau, cỏ và nhất là sắn. Hiện, diện tích trồng sắn ở huyện lớn, giá rẻ, chỉ 1.000 đồng/kg sắn tươi, do vậy không lo nhiều về thức ăn. Trong những năm gần đây, chăn nuôi lợn lai gặp nhiều rủi ro, giá cả thất thường. Đến thời điểm xuất chuồng giá lợn giảm, giá thức ăn chăn nuôi cao, người nuôi buộc phải bán lỗ. Tuy nhiên, đối với nuôi lợn bản địa không phụ thuộc vào thị trường. Giá luôn ổn định trên dưới 100 nghìn đồng/kg. Nếu giá lợn xuống thấp vẫn tiếp tục nuôi. Lợn càng nuôi lâu càng ngon, khách hàng càng thích.   

    

Sau hơn 1 năm nuôi, anh Sương thấy hiệu quả kinh tế cao nên bàn với một số hộ chăn nuôi trong xã thành lập HTX với mục tiêu hỗ trợ kỹ thuật, giống, vốn, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm cho các hộ. Nhiều người đi làm xa trở về địa phương xây chuồng, mua giống nuôi lợn làm thu nhập chính của gia đình. Anh Sương cho biết: Lợn bản địa vốn chậm lớn, thời gian nuôi dài nhưng lại tận dụng được hết các nguồn phụ phẩm của địa phương như cây chuối, rau, củ, quả, đặc biệt là sắn. Sắn mua tươi về ủ với men dùng làm thức ăn chính cho cả năm. Mỗi con lợn từ khi cai sữa đến lúc xuất chuồng trung bình lớn được 6 - 7 kg/tháng. Sau 1 năm thì bán. Như vậy, trừ chi phí mỗi con lợn cho thu 400 - 500 nghìn đồng/tháng. Mỗi hộ nuôi 30 - 50 con là cũng có thu nhập.

Anh Xa Văn Đương, xóm Mới là thành viên HTX chia sẻ: Trước đây, tôi nuôi lợn lai cho ăn cám công nghiệp nhưng rủi ro quá nhiều. Thứ nhất là dịch bệnh thường xuyên. Có đợt dịch trắng tay vừa khóc vừa mang lợn đi chôn. Thứ hai là giá cả phụ thuộc vào thị trường và nguồn cung cấp cám. Khi giá lợn cao chưa xuất chuồng được. Khi xuất chuồng giá lại rẻ. Để nuôi tiếp thì lợn không lớn nữa, chi phí tăng nên lỗ. Từ ngày thành lập HTX tôi chuyển sang nuôi lợn bản địa. Anh em trong HTX hỗ trợ nhau về giống, vốn, còn tiêu thụ chỉ lo không có nguồn hàng. Hiện, tôi nuôi 16 con lợn nái và gần 70 con lợn thương phẩm. Cách đây vài hôm, khách ở Hà Nội lên đặt Tết này mua 80 con. Tôi nhận bán nhưng số lượng không đủ. 

Đồng chí Lường Văn Thịnh, Chủ tịch UBND xã Đồng Chum cho biết: Kinh tế của xã chủ yếu làm nông nghiệp, trồng lúa, trồng rừng, trồng màu và chăn nuôi gia súc. Nhiều năm nay, việc nuôi trồng nhỏ lẻ nên kinh tế chưa bứt phá được. Giá nông sản thấp, chăn nuôi nhiều rủi ro nên việc trồng cây gì, nuôi con gì là lựa chọn khó cho người nông dân. HTX đa ngành nghề Đồng Chum được thành lập với 15 hộ tham gia nuôi hàng trăm con lợn nái và lợn thương phẩm. Hướng chăn nuôi lợn bản địa không chỉ giải quyết được nông sản địa phương giá rẻ mà còn tạo việc làm, thu nhập cho người dân; cung cấp thực phẩm sạch, an toàn, chất lượng cho thị trường trong và ngoài tỉnh. Vừa qua, UBND huyện Đà Bắc cũng đã hỗ trợ các mô hình nhằm bảo tồn giống lợn bản. Trong thời gian tới, Đảng uỷ, UBND xã tiếp tục hỗ trợ HTX phát triển, xây dựng thương hiệu, xây dựng quy trình chăn nuôi theo hướng sản xuất an toàn, mở rộng khách hàng tiêu thụ… Đây sẽ là hướng phát triển kinh tế bứt phá của xã trong những năm tới.