Theo đánh giá của đại diện các cơ quan quản lý nhà nước và chuyên gia kinh tế, phát triển sân bay nhỏ sẽ thật sự cần thiết và hữu ích nếu các sân bay này có thể hỗ trợ sân bay lớn hơn và việc bổ sung quy hoạch phải hài hòa với quy hoạch phát triển giao thông quốc gia cũng như đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội.
Một số sân bay nhỏ giúp các địa phương phát triển kinh tế, kết nối dễ dàng với các vùng và khu vực lân cận.
Phó Viện trưởng Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Nguyễn Văn Vịnh nhận định, nếu được đầu tư sân bay nhỏ sẽ mang lại cơ hội tiếp cận, mở đường cho sự phát triển của các địa phương. Trong đó, kết nối hàng không tạo điều kiện để khai phá tiềm năng phát triển kinh tế.
Mở hướng phát triển
Theo TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Kinh tế Việt Nam, nhu cầu của nhiều địa phương muốn có sân bay hoàn toàn là nhu cầu xuất phát từ thực tiễn, không chỉ theo phong trào. Đây là cơ hội cho những vùng nghèo và khó khăn có cơ hội phát triển. Trong tương lai, hàng không sẽ thành xu hướng, bảo đảm sự di chuyển, đi lại giữa các vùng, khu vực một cách nhanh chóng, thuận tiện. Trong thời gian qua, sân bay Vân Đồn đã đánh dấu sự thay đổi cơ bản trong vấn đề đầu tư sân bay, đơn vị tư nhân cũng có thể thực hiện.
Lâu nay, chỉ Nhà nước mới được xây dựng sân bay vì đây là an ninh quốc phòng, tư nhân hoàn toàn bị loại ra khỏi nhưng sân bay Vân Đồn đánh giá bước thay đổi quan trọng. Quyết định cho phép công ty tư nhân được làm những công trình như vậy có tính chất bước ngoặt, đây là yếu tố quan trọng để thay đổi tư duy phát triển hàng không. Đây cũng là cơ hội cho Việt Nam phát triển thời gian tới với xu hướng chuyển sang tư nhân đầu tư.
"Các địa phương liên tục xin bổ sung vào quy hoạch và triển khai đầu tư các sân bay lưỡng dụng, quy mô nhỏ là nhu cầu có thực, khác xa kiểu đầu tư theo phong trào trong giai đoạn trước đây. Việc có sân bay còn giúp các địa phương đang gặp nhiều khó khăn về hạ tầng giao thông mở ra nhanh hơn cánh cửa với khu vực và thế giới”, TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai, Nguyễn Trọng Hài cũng bày tỏ quan điểm đồng tình về đề xuất xây dựng sân bay là nhu cầu chính đáng của địa phương. Theo đồng chí Trọng Hài, sau sân bay Vân Đồn của tỉnh Quảng Ninh, sân bay Sa Pa của Lào Cai là sân bay thứ 2 được Chính phủ phê duyệt chủ trương và giao tỉnh Lào Cai là cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Dự án đầu tư sân bay Sa Pa có tổng mức đầu tư khoảng 7.000 tỷ đồng và sẽ được xây dựng theo hình thức PPP, đáp ứng nhu cầu đi lại của 3 triệu hành khách mỗi năm.
Kinh phí xây dựng khu tái định cư từ nguồn ngân sách địa phương vào khoảng 500 tỷ đồng và kinh phí giải phóng mặt bằng khoảng 530 tỷ đồng. Hiện nay, tỉnh Lào Cai đã phát hành hồ sơ mời thầu và sẽ tổ chức đấu thầu dự án Cảng hàng không quốc tế Sa Pa vào tháng 11/2022. "Việc quy hoạch và đầu tư phát triển sân bay để bảo đảm kết nối đồng bộ hạ tầng giao thông. Tỉnh đã nỗ lực sử dụng ngân sách của địa phương xây dựng khu tái định cư, sắp xếp dân cư, cũng như giải phóng mặt bằng,…
Chung quanh sân bay, tỉnh sẽ quy hoạch xây dựng những khu thương mại, du lịch, logistics... Khi đó, các nhà đầu tư sẽ nhìn thấy tiềm năng, lợi thế để đầu tư”, ông Hài khẳng định. TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, đầu tư sân bay cần tính toán thật kỹ để bảo đảm hiệu quả và không dàn trải. Trong bối cảnh một số địa phương có nhu cầu kết nối và phát triển sân bay để khai thác tối đa tiềm năng lợi thế, xét trong trung hạn, kết nối hàng không là khả thi và hiệu quả.
Đầu tư bảo đảm hiệu quả
Một số chuyên gia kinh tế cũng nhìn nhận vấn đề phát triển sân bay nhỏ như thế nào để bảo đảm hiệu quả tổng hợp; trong đó, cơ quan quản lý nhà nước cần làm rõ khái niệm thế nào là sân bay nhỏ vì để định vị chính sách cần được định nghĩa rõ ràng; phương thức đầu tư do Nhà nước hay tư nhân hay hợp tác công-tư (PPP), trong đó hiệu quả đầu tư xây dựng, khai thác, vận hành sẽ quyết định việc đầu tư.
Trong bối cảnh nguồn lực đầu tư của Nhà nước thiếu hụt, nguồn lực đầu tư sân bay hạn hẹp, điều này sẽ tạo điều kiện cho các nhà đầu tư tư nhân tham gia; là quyết định, hướng đi đúng, tạo hiệu quả cho các sân bay. Ông Mick Werson, chuyên gia kinh tế trưởng và Tư vấn tài chính của Công ty tư vấn sân bay Hà Lan đánh giá, những sân bay nhỏ không chỉ có chức năng như một khâu trung chuyển trực tiếp cho các sân bay lớn trong mạng lưới tối ưu hóa vận tải mà còn là sân bay dự phòng chiến lược trong trường hợp các sân bay lớn bị quá tải.
Bên cạnh chức năng kết nối, các sân bay nhỏ khi được quản lý hợp lý có thể tạo ra giá trị kinh tế trực tiếp về lợi nhuận cho các nhà khai thác và nhà đầu tư, tạo việc làm, thu hút đầu tư và thúc đẩy du lịch phát triển, đóng góp ngân sách cho Nhà nước.
Về quan điểm cho rằng các sân bay theo định nghĩa cần phải được đặt cách xa nhau và các sân bay nếu nằm gần nhau gây lãng phí, một số chuyên gia nhận định, nhiều sân bay có thể cùng tồn tại gần nhau, khi cạnh tranh lành mạnh góp phần tạo ra trạng thái cân bằng hoạt động. Quy mô, hiệu quả đầu tư xây dựng, khai thác, vận hành (gắn với tổ chức vận tải) sẽ quyết định việc đầu tư phát triển sân bay và để nhà đầu tư quyết định. Nhà nước cần tạo môi trường pháp lý minh bạch, rõ ràng để các nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn đầu tư vào sân bay địa phương theo phương thức PPP.
Các địa phương nên xác định phương án riêng, gắn quy hoạch với thực tiễn, giải quyết các vấn đề kinh tế-xã hội, từ đó ban hành chính sách và chương trình phát triển hợp lý. Trong thời gian qua, một số địa phương đề xuất xây dựng sân bay là nhu cầu chính đáng, tuy nhiên cần có phản biện khoa học để quyết định có xây dựng hay không. Lợi ích của sân bay không chỉ dừng lại ở hiệu quả kinh tế của việc khai thác trực tiếp mà còn có lợi ích gián tiếp về kinh tế-xã hội.
Tuy nhiên, để xác định nhu cầu có thật sự chính đáng hay không, địa phương cần tính toán thực chất, kỹ càng về kế hoạch phát triển sân bay, tránh những sai sót về sau. Khi quyết định đầu tư sân bay, các địa phương nên tham vấn các chuyên gia về hàng không và nhà đầu tư xây dựng cụm cảng hàng không, các địa phương có sân bay nằm gần nhau cần xây dựng kịch bản, kế hoạch bổ trợ lẫn nhau, trong đó cự ly giữa các sân bay chỉ là một trong các yếu tố để cân nhắc chứ không phải là yếu tố loại trừ bởi nhiều sân bay địa phương nằm gần nhau nhưng lại có những thị trường khác nhau.
Các chuyên gia kinh tế cũng thống nhất quan điểm, trong đầu tư xây dựng sân bay, cần đặt lên hàng đầu yếu tố quy hoạch tổng thể quốc gia, hiện đã có tiêu chí quy hoạch xây dựng nhưng cần có thêm các tiêu chí khác nhằm xác định thứ tự ưu tiên. Quy hoạch về sân bay cần sớm được thông qua để địa phương có căn cứ triển khai, đồng thời Nhà nước cũng cần có chính sách để thúc đẩy phát triển cảng hàng không, sân bay theo quy hoạch.
