Đốt vàng mã ở đền ông Hoàng Mười, huyện Hưng Nguyên, Nghệ An - Ảnh: DOÃN HÒA
"Nếu chỉ một mình Giáo hội Phật giáo lên tiếng mà không có giải
pháp quyết liệt của Nhà nước thì tình hình vẫn như cũ trong các mùa lễ hội năm
sau"
Đại đức Thích Không Nhiên
Tục đốt vàng mã đã bị biến tướng và trục lợi, thành một hủ tục.
Phóng viên Tuổi Trẻ đã có cuộc đối thoại về vấn đề này với đại đức Thích Không
Nhiên - phó thư ký Ban văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo VN, phó chủ biên
kiêm thư ký tạp chí Liễu Quán thuộc Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán - Huế.
Thay đổi thói quen "dương sao âm vậy"
* Vàng mã là một thứ lễ phẩm của
tín ngưỡng dân gian với ý nghĩa lương thiện "lễ bạc lòng thành" đã trở
thành hàng hóa của mê tín, trục lợi. Theo đại đức, nguyên do từ đâu?
- Từ quan niệm "dương sao âm vậy", lại gặp khi có nhiều
tiền cùng tâm lý cầu khẩn, người ta đem cả thế giới trần tục vào đời sống tâm
linh. Vàng mã, thậm chí tiền thật đã được rải đầy sân chùa, gốc cây, trên điện
thờ, trên cả tượng Phật.
Thói quen đó đã ăn sâu vào dân chúng và rất dễ thôi thúc người ta
hành xử theo tâm lý đám đông mỗi khi tham gia lễ hội, sinh hoạt tín ngưỡng cộng
đồng, thấy người khác rải tiền thì mình cũng làm theo.
Loại tâm lý này đã có từ lâu và không gây tác hại gì, nhưng trở
nên tồi tệ khi người ta lợi dụng để kiếm lợi, bằng cách thêu dệt chuyện linh
thiêng, xây thêm hang động và bày trò đặt tiền, mua sắm lễ vật, đốt vàng mã...
như báo chí đã nhiều lần phản ánh.
Đại đức Thích Không Nhiên
* Quan sát từ nhiều năm qua thấy rằng
tình trạng rải tiền lẻ, đốt vàng mã xuất hiện nhiều ở các chùa Bắc Bộ. Điều này
có thể lý giải thế nào?
- Điều này có gốc từ văn hóa. Ở Bắc Bộ, tín ngưỡng dân gian hòa
quyện rất chặt với tín ngưỡng Phật giáo.
Trong tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp lúa nước, hình ảnh Đức Phật
luôn được gắn liền với các lực lượng siêu nhiên như mây, mưa, sấm, chớp để trở
thành Phật Bà Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện.
Và đó cũng là cơ sở để lý giải ở đồng bằng Bắc Bộ, đền thờ Mẫu thường
"cộng cư" ngay trong khuôn viên chùa thờ Phật, văn hóa dân gian hòa lẫn
với văn hóa Phật giáo. Người dân đôi khi không phân biệt Phật với Mẫu, nên vẫn
hầu đồng và đốt vàng mã trong chùa.
Tuy nhiên, khi yếu tố dân gian bị biến tướng theo mục đích mưu cầu,
tất yếu sẽ lấn át yếu tố Phật giáo, khiến cho người ngoài nhìn vào cứ tưởng đó
là Phật giáo. Nhất là khi những người có chức quyền, có vị trí xã hội cũng mang
những mâm lễ vật cao đầy, vàng mã và cả tiền thật đến chùa để cầu danh lợi thì
coi như hợp thức hóa việc làm đó như là một nghi thức chính thống, và dân chúng
cứ thế mà làm theo.
* Thưa đại đức, hủ tục rải tiền lẻ,
đốt vàng mã là do dân gian đưa vào chùa. Nhưng nếu nhà chùa không cho phép thì
dân chúng cũng không thể rải tiền lẻ, đốt vàng mã trong chùa.
- Khi chúng tôi lý giải về sự lấn át của tín ngưỡng dân gian đối với
Phật giáo ở Bắc Bộ là để thấy có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trần tục
hóa chốn thiêng liêng, trong đó yếu tố văn hóa chỉ là một phương diện cần được
tìm hiểu, xem xét.
Trên quan điểm Phật giáo thuần túy, nếu nhà chùa có cách hướng dẫn
hợp lý, từ chối tiền lẻ, vàng mã cũng như các lễ vật phàm tục thì Phật tử đâu
dám đưa vào chùa. Và việc này cần có sự thực hiện đồng bộ. Nếu chỉ một vài chùa
làm đúng như vậy, nhưng phần lớn các chùa và các cơ sở thờ tự khác vẫn sinh hoạt
như thế, liệu có ngăn chặn được tình trạng này không?
Vấn nạn xã hội cần quản lý
* Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã đề
nghị loại bỏ tục đốt vàng mã trong tất cả cơ sở Phật giáo trên toàn quốc, liệu
việc này có thể mang lại kết quả như thế nào?
- Đề nghị này là quá cần thiết, và lẽ ra công văn này phải được gửi
sớm hơn nữa. Tuy nhiên, công văn cũng chỉ có tính chất đề nghị và chỉ áp dụng đối
với các cơ sở Phật giáo trực thuộc sự quản lý của Giáo hội, chỉ đề nghị và
không có chế tài, vì Giáo hội không có quyền hạn đó. Quyền đó là của Nhà nước.
Nếu nhà chùa kêu gọi đừng cúng vàng mã, mà vàng mã vẫn cứ sản xuất,
vẫn cứ mua bán như một mặt hàng bình thường, vẫn được cấp phép sản xuất, mua
bán thì công văn của Giáo hội Phật giáo cũng không có tác dụng nhiều.
Phải thấy rằng sự biến tướng của vàng mã là một vấn nạn xã hội chứ
không phải chỉ là hiện tượng cá biệt xảy ra tại các cơ sở thờ tự hay các chùa.
* Có ý kiến cho rằng chỉ nên ngăn
chặn sự biến tướng, không nên dẹp bỏ hoàn toàn. Nếu việc đốt vàng mã không ảnh
hưởng gì đến xã hội, đến người khác thì không nên cấm. Đại đức có thể trao đổi
lại với ý kiến này thế nào?
- Người dân có quyền làm những gì luật không cấm, nhưng có những
việc luật không cấm mà không hay, không đẹp, không lợi cho đời sống thì cũng
không nên làm. Có những điều mới xuất hiện trong đời sống mà luật chưa kịp điều
chỉnh, nhưng thấy rằng không tốt cho đời sống thì có nên làm hay không?
Lâu nay chúng ta luôn kêu gọi người dân hạn chế đốt vàng mã, hoặc
đốt vàng mã ở mức vừa phải, nhưng mức độ nào được coi là vừa phải, thế nào là
thái quá? Các cơ quan chuyên trách của Nhà nước cần phải trả lời cụ thể cho dân
rõ điều này.
Đã đến lúc các cơ quan chuyên trách của Nhà nước, các viện nghiên
cứu và các nhà hoạt động văn hóa cần ngồi lại để bàn thảo cho rốt ráo và cụ thể.
Trên cơ sở đó, Nhà nước sẽ ban hành những quy định cụ thể, xác định rõ cái gì
là lễ phẩm thuộc tín ngưỡng dân gian truyền thống, cái gì là vàng mã biến tướng
cần phải ngăn cấm...
Về các hộ dân sống bằng nghề sản xuất, kinh doanh hàng mã, Nhà nước
sẽ có chính sách chuyển đổi nghề nghiệp cho họ. Việc này chắc chắn sẽ có sự
chia sẻ của các doanh nghiệp và có thể nói là cả xã hội.
Chúng tôi nghĩ trước mắt có thể khó khăn nhưng lâu dài cũng sẽ ổn.
Cũng giống như cách giải quyết rất ổn thỏa với các hộ dân làm pháo, buôn bán
pháo một thời đó thôi.
"Pháo vàng mã"
* Nhiều người cho rằng Nhà nước
nên điều chỉnh vấn nạn vàng mã như nạn pháo. Ý kiến của đại đức thế nào?
- Nếu pháo nổ gây sát thương thì sự biến tướng của loại "pháo
vàng mã" một khi "phát nổ" làm mê muội dân chúng và gây ra biết
bao hệ lụy khác cho xã hội. Vì vậy, Nhà nước nên chấn chỉnh ngay loại
"pháo" nguy hiểm này.
Phải thể chế hóa bằng văn bản pháp quy thông qua sự tham mưu của
các nhà nghiên cứu, các viện khoa học, các ban ngành chuyên trách, kể cả các chức
sắc tôn giáo.
Việc này phải có lộ trình, không thể cấm ngay được, phương pháp phải
linh hoạt và mang tính nhân văn.
* Nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh (chủ tịch Hội Văn nghệ
dân gian Thừa Thiên - Huế):
Vàng mã không phải là tư tưởng hay tâm linh
Đa số đồng quan điểm phải loại bỏ tập tục đốt vàng mã ra khỏi đời
sống, vì có cội nguồn từ sự ấu trĩ, mê tín của đạo giáo Trung Quốc, không phải
là tư tưởng hay tâm linh gì cả.
Nhân việc Trung ương Giáo hội Phật giáo VN đề nghị các phật tử loại
bỏ tục đốt vàng mã tại các cơ sở thờ tự Phật giáo, đã đến lúc chính quyền phải
vào cuộc một cách mạnh mẽ, quyết liệt để giúp người dân từ bỏ hủ tục này. Đây
là thời điểm thích hợp hơn bao giờ hết để thức tỉnh nhân dân.
* Ông Hoàng Viết Thắng (chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc VN TP Huế):
Từ hạn chế đến cấm hẳn
Sau đó báo chí và cả hệ thống chính trị của TP Huế ủng hộ và đồng
hành với cuộc vận động do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc VN TP Huế kêu gọi.
Đến nay, ở Huế việc rải vàng mã khi đưa tang trên đường phố trung
tâm đã giảm, người dân đốt vàng mã trong các thùng kim loại để hạn chế ô nhiễm
môi trường. Như vậy là có biến chuyển tốt.
Hiện vàng mã đã biến tướng đậm đặc mê tín, và ngày càng lan rộng.
Vàng mã không còn là sự tri ân nữa mà là của "hối lộ", vật cầu xin,
vì vậy Nhà nước cần quản lý.
TheoTuoitre
Phát triển bởi ICT GROUP.
