Một số công trình phụ trợ của động Tiên Phi, phường Tân Hòa (TP Hòa Bình) lâu không sử dụng, không được tu bổ, tôn tạo bị xuống cấp.
Động Tiên Phi mở cửa đón khách từ năm 1984, tới tháng 6/2000, động được Bộ VH-TT&DL công nhận là di tích danh lam thắng cảnh cấp quốc gia. Động nằm trên đỉnh đồi có độ cao 80 m so với mặt ruộng, cửa quay về hướng Đông Bắc. Lối vào động đi qua một khe đá hẹp hơi thoai thoải dốc về phía trong. Từ ngoài bước vào khoảng 10 m gặp một vòm động cao ráo, thoáng mát. Động chia làm 2 ngăn. Ngăn ngoài dài 15 m, rộng 8 m, vòm trần cao 20 m, các vách ngăn và vòm trần có nhiều nhũ đá, vân đá. Trên vòm động, gần cửa ra vào có một lối thông lên đỉnh núi là nơi ánh sáng tự nhiên lọt vào mờ ảo, làm tăng thêm vẻ đẹp lấp lánh của các nhũ đá, vân đá trong động. Ngăn trong dài 53 m, rộng 20 m, vòm trần cao 10 m. Giữa lòng động là những nhũ đá huyền bí được tạo hóa đẽo gọt, chạm khắc kỳ phu, tạo nên những tác phẩm điêu khắc ấn tượng, những khối kiến trúc độc đáo. Trải qua sự bào mòn của thời gian, nhiều nhũ đá được tạo hóa tạo hình đa dạng, sinh động như: Hình cô tiên đang mơ màng ngủ, tượng Phật uy nghiêm, trầm mặc, ông Bụt râu tóc bạc phơ với nét mặt rạng ngời hay hình một con sư tử, voi, đại bàng… Ở cuối động có một giếng nước tiên hình bán nguyệt rộng 3 m, sâu 30 cm, nước trong vắt. Có thể nói động Tiên Phi chính là một kiệt tác mà mẹ thiên nhiên đã ban tặng với vẻ đẹp huyền bí, kỳ vĩ và nguyên sơ, làm đắm say lòng du khách.
Khám phá vẻ đẹp của động Tiên Phi, du khách sẽ được trải nghiệm những hình ảnh nên thơ, trữ tình: Đứng ở cửa động, phóng tầm mắt ra xa là dòng sông Đà hiền hòa, uốn lượn ôm lấy chân đồi, ngắm một phần vẻ đẹp của TP Hòa Bình; bước vào trong hang động là cả một thế giới muôn màu, muôn vẻ, sống động…
Năm 2002 - 2003, di tích danh lam thắng cảnh cấp quốc gia động Tiên Phi đã được tu bổ, tôn tạo một số hạng mục gồm: cổng, tường rào, bậc lên xuống dài 398 m, thang lên xuống, đường trong động, điện phục vụ di tích, nhà thường trực 1 tầng cấp 4, diện tích 78 m2, tổng mức đầu tư trên 279 triệu đồng bằng nguồn vốn kế hoạch chương trình mục tiêu quốc gia văn hóa thông tin giai đoạn 2002 - 2003.
Cổng động Tiên Phi hoang sơ, tiêu điều do đã lâu không có khách đến thăm quan, du lịch.
Nằm gần các trục đường chính, giao thông đi lại thuận lợi, động Tiên Phi vẫn giữ nguyên vẹn vẻ đẹp hoang sơ, huyền bí… Tuy nhiên có một thực trạng đáng buồn là những năm gần đây, lượng khách đến thăm quan, khám phá giảm nhiều. Có thời điểm gần như vắng bóng khách du lịch. Theo rà soát của Phòng VH-TT TP Hòa Bình, trước khi có dịch Covid-19, mỗi năm, động Tiên Phi đón từ 150 - 200 lượt khách, chủ yếu là học sinh, sinh viên, khách hành hương. Dưới tác động của thời gian, thời tiết, một số công trình phụ trợ đã xuống cấp, như hệ thống đèn chiếu sáng trong động. Lần gần đây nhất được tu bổ, tôn tạo một số hạng mục là vào năm 2002 - 2003; mặc dù một số công trình phụ trợ đã xuống cấp nhưng việc đầu tư để phát triển du lịch gần như chỉ dừng lại ở con số 0.
Đồng chí Phí Thị Yến, Phó trưởng Phòng VH-TT thành phố cho biết: "Thời gian qua, thành phố đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh động Tiên Phi đến với đông đảo du khách, đơn vị lữ hành như: Tổ chức hội thảo mời các đơn vị lữ hành tham gia khai thác tiềm năng, xây dựng lịch trình tour du lịch đưa động Tiên Phi là một điểm đến trong tour; xuất bản tập gấp "Du lịch thành phố Hòa Bình" phát cho các khách sạn, cung cấp những thông tin, hình ảnh về văn hóa và con người, thiên nhiên, địa danh lịch sử, ẩm thực, dịch vụ, chương trình du lịch… Trong đó, tuyến du lịch trải nghiệm, khám phá gồm: Danh lam thắng cảnh cấp quốc gia động Tiên Phi - động Thăng - bản du lịch cộng đồng Bích Trụ… Thời gian tới, rất mong UBND tỉnh quan tâm kêu gọi, thu hút đầu tư để công tác tu bổ, tôn tạo di tích được thực hiện tốt hơn”.
Gắn bảo tồn di tích với những hoạt động du lịch tại một số điểm thăm quan nổi tiếng trong thành phố thông qua việc hình thành các tour du lịch trải nghiệm, khám phá, tìm hiểu lịch sử; đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, quảng bá hình ảnh danh lam thắng cảnh cấp quốc gia động Tiên Phi nhằm thu hút khách du lịch… Với nỗ lực của các cấp, ngành, hy vọng động Tiên Phi một lần nữa lấy lại vị thế, mở ra triển vọng phát triển mới cho du lịch thành phố.
Linh Nhật