Vaccin là biện pháp y tế quan trọng nhất cứu sống hàng trăm triệu người thoát khỏi các vụ dịch từ trước tới nay. Hàng năm nhờ vaccin, có 8 triệu người thoát chết từ dịch bệnh, điều này đồng nghĩa với việc cứ 5 giây trên thế giới lại có một người được cứu sống.

Ra đời cách đây 215 năm, mở đầu là công trình của E. Jenner làm ra vaccin đậu mùa năm 1796, lịch sử phát triển vaccin đã có những bước tiến dài từ hai nguyên lý trong bào chế kháng nguyên là “giết chết” và “làm yếu đi” các tác nhân gây bệnh vi khuẩn, virut. Giai đoạn l - kỷ nguyên Pasteur hàng loạt vaccin, chủ yếu là vaccin vi khuẩn và giải độc tố đã ra đời sau phát minh ra vaccin chống bệnh than và dại của L.Pasteur (1880 - 1885). Giai đoạn sau - kỷ nguyên công nghệ gen tính từ những năm 70 đến nay, đã cho ra đời hàng loạt vaccin tái tổ hợp gen. Thành công rực rỡ nhất của vaccin ở thế kỷ 20 là thanh toán được bệnh đậu mùa trên toàn thế giới vào năm 1977 (căn bệnh gây cho 350 triệu người mắc và cứu sống 40 triệu người hàng năm), thành công ấy tiết kiệm cho nhân loại 2 tỷ USD chi phí.

Tính đến năm 2002, ở những quốc gia có sử dụng vaccin, số người mắc 9 bệnh dịch truyền nhiễm hàng năm giảm đi rõ rệt. Tuy nhiên từ những năm 1980 đến nay lại xuất hiện nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mới như HIV/AIDS, hội chứng SARS, cúm gia cầm H5N1  và cúm đại dịch H1N1, bệnh tay-chân-miệng do virut đường ruột làm đau đầu các nhà khoa học và thách đố công nghệ phát triển vaccin trên phạm vi toàn cầu.

 Các loại hình phát triển vaccin hiện nay.

Phát triển công nghệ

Nếu trước đây, từ khi phát hiện “mầm bệnh” kháng nguyên đến lúc nhân loại có vaccin tương ứng đòi hỏi thời gian rất dài (hàng nghìn năm với vaccin đậu mùa, 17 năm với vaccin vi khuẩn gây bệnh than, 44 năm với vaccin gây bệnh bại liệt) thì đến nay với công nghệ mới, con người làm ra vaccin tương ứng chỉ cần … 6 tháng (vaccin cúm gia cầm H5N1), cúm đại dịch H1N1). Công nghệ mới trong sản xuất vaccin bao gồm công nghệ gen tái tổ hợp di truyền tạo chủng vaccin hiệu quả và an toàn, công nghệ cộng hợp vaccin tiêm một lần phòng nhiều bệnh, tiến tới vaccin vạn năng phòng ngừa các biến chủng virut gây một hoặc nhiều bệnh khác nhau.                         

Công nghệ mới trong sản xuất vaccin có được như ngày nay là kết quả của sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà khoa học trên nhiều lĩnh vực khác nhau: dịch tễ học, virut học, di truyền và sinh hóa, miễn dịch học dưới sự điều hành của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Việc đối phó hiệu quả với trận dịch SARS mới đây chứng tỏ chiến lược mới của WHO hiệu quả và nhanh chóng đến chừng nào: chỉ 15 ngày sau khi báo động toàn cầu tác nhân gây bệnh “lạ” đã lộ diện. Một tháng sau bị “vạch mặt đặt tên” đó là một biến chủng virus corona mới (được gọi là SARS-C0V), hai trình tự gen của “hung thủ” bị giải mã và 3 tháng sau nhờ đó các KIT chẩn đoán và vaccin ra đời.
 
Đến hai đại dịch cúm sau này (H5N1 và H1N1) WHO đã khuyến khích các nhà sản xuất trên toàn thế giới cung ứng vaccin kịp thời trước đại dịch. WHO khuyến khích các công nghệ tiên tiến đắt tiền và cả các công nghệ phù hợp ở các nước đang phát triển (công nghệ nuôi cấy trên trứng gà, vaccin chết bất hoạt, vaccin tế bào, vaccin gen, vaccin “vạn năng” gắn nhiều loại kháng nguyên). Viện vaccin và sinh phẩm Y tế Nha Trang (IVAC) đã đáp ứng nhanh lời kêu gọi khẩn thiết ấy của WHO và thiết lập được một “nhà máy” sản xuất được vaccin ngăn chặn cúm đại dịch H1N1, vaccin cúm gia cầm và tương lai là vaccin cúm mùa đạt GMP.
 Vaccin cúm đại dịch H1N1 sản xuất từ phôi gà.

Phối hợp vaccin

Hầu hết vaccin đang lưu hành là loại tiêm, có rất ít loại uống như bại liệt, tả, tiêu chảy do virut Rota. Vaccin hiện nay không chỉ phục vụ cho trẻ em mà còn cho cộng đồng như vaccin cúm, HIV/AIDS, sốt rét.

Với sự xuất hiện ngày càng nhiều loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như hiện nay và hơn 200 loại vaccin đang nghiên cứu phát triển, trẻ em cũng như người lớn sẽ quá tải với số lần tiêm chủng trong cuộc đời. Điều này trở thành mối quan tâm lớn của các bác sĩ, các nhà hoạch định chính sách tiêm chủng. Việc phối hợp nhiều loại vaccin vào một mũi tiêm là một cách để hạn chế số lần tiêm. Nhờ các tiến bộ kỹ thuật, người ta đã phối hợp nhiều vaccin vào “một mũi tiêm phòng được nhiều bệnh khác nhau” cho cộng đồng.
 
Vaccin phối hợp phòng 5 bệnh bạch hầu - uốn ván - ho gà - viêm phế quản - viêm gan B đã được dùng trong Chương trình tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam. Dùng vaccin phối hợp làm giảm nhiều mũi tiêm gây đau đớn và nhiều nguy cơ khác ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ. Tại Pháp, nhờ sử dụng vaccin phối hợp, trẻ dưới 2 tuổi chỉ phải tiêm 7 mũi thay vì 38 mũi. Sử dụng vaccin phối hợp còn tiết kiệm khoản chi phí lớn mua vaccin, dịch vụ tiêm chủng, giảm nguy cơ tai biến sau tiêm chủng.

Đối phó kịp thời với cúm đại dịch H1N1

Tính đến 16/3/2010  số trường hợp mắc cúm đại dịch ở 21 tỉnh thành tại Việt Nam tăng lên đến 11.202 người, trong đó có 58 trường hợp tử vong. Mới đây, tháng 11/2011 ở Việt Nam đã xuất hiện trở lại các ca bệnh cúm đại dịch.

Tại Hội nghị quốc tế của WHO họp ở Nha Trang tháng 5/2010 các đại biểu nhấn mạnh nỗ lực toàn cầu trong việc tăng cường năng lực sản xuất vaccin đối phó đại dịch. Nhằm mở rộng năng lực sản xuất sang các nước đang phát triển, WHO đã chi hơn 25 triệu USD cho 11 nước, trong đó có Việt Nam nhận 4,4 triệu USD cho mục tiêu này.

Với phương châm tự chủ về vaccin, ngay từ năm 1945 chúng ta đã chú trọng phát triển sản xuất nhờ tiếp thu công nghệ từ hệ thống các viện Pasteur thời Pháp thuộc, trải qua 2 cuộc kháng chiến giữ nước, chúng ta đã tự túc được nhiều loại vaccin phục vụ công tác bảo vệ sức khỏe bộ đội và nhân dân.

Chúng ta cũng đã từng chuyển giao công nghệ vaccin cho các nước khác: Vabiotec chuyển giao công nghệ sản xuất vaccin tả uống cho Ấn Độ từ năm 2008; tương lai không xa khi chúng ta hội nhập sâu vào lĩnh vực này sẽ có nhiều loại vaccin, do công nghệ của ta làm ra được chuyển giao như công nghệ sản xuất vaccin cúm gia cầm và cúm đại dịch từ trứng gà có phôi của IVAC.    

 

                                                                     Theo Báo SKĐS 

Các tin khác


Ngăn chặn dịch sởi lây lan vì đã có 42 ca mắc và nghi mắc

Cả nước đã ghi nhận rải rác 42 trường hợp mắc bệnh sởi và sốt phát ban nghi sởi tại 13 tỉnh, thành phố.

Triển khai hoạt động phòng, chống bệnh không lây nhiễm 

Sáng 18/3, Sở Y tế tổ chức hội nghị triển khai hoạt động phòng, chống bệnh không lây nhiễm (BKLN) năm 2024. Tham dự hội nghị có đại diện các sở, ngành; lãnh đạo UBND, cán bộ phụ trách công tác y tế các huyện, thành phố.

Ra quân vận động người dân tham gia bảo hiển xã hội, bảo hiểm y tế

Ngày 16/3, hưởng ứng Tháng Thanh niên năm 2024, Đoàn Thanh niên Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam tổ chức lễ phát động ra quân chương trình "Tuổi trẻ Bưu điện Việt Nam xung kích, tiên phong trong công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế” (BHXH, BHYT). Chương trình được kết nối trực tuyến đến điểm cầu tất cả các bưu điện tỉnh, thành phố, trung tâm toàn mạng lưới Bưu điện Việt Nam.

Huyện Tân Lạc quan tâm thực hiện chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ em

Những năm qua, công tác tiêm chủng mở rộng ở huyện Tân Lạc đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai và thực hiện tốt chương trình tiêm chủng mở rộng đã góp phần thanh toán bệnh bại liệt; loại trừ được uốn ván sơ sinh; giảm đáng kể tỷ lệ mắc các bệnh bạch hầu, ho gà; giảm tỷ lệ nhiễm vi rút viêm gan B ở trẻ dưới 5 tuổi, khống chế và tiến tới loại trừ bệnh sởi; mở rộng diện bao phủ các vắc xin viêm não Nhật Bản, tả và thương hàn ở địa phương.

Cách phân biệt trẻ ho gà với ho thông thường

Gần đây, tại Hà Nội xuất hiện nhiều trẻ bị ho gà, có trẻ mắc bệnh khi mới 5 tuần tuổi. Trẻ ho gà có biểu hiện như thế nào? Cách phát hiện sớm ho gà, phân biệt ho gà và ho thông thường ra sao?

Báo động tình trạng trẻ hóa bệnh nhân suy thận mạn

Nếu như trước đây, tại Việt Nam, bệnh suy thận chỉ xuất hiện ở nhóm người 60 tuổi, thì hiện nay, tỷ lệ người trẻ trong độ tuổi từ 18 - 30 tuổi mắc bệnh thận đang ngày càng gia tăng, chiếm từ 20 - 30%.

Xem các tin đã đưa ngày:
Tin trong: Chuyên mục này Mọi chuyên mục