Cùng đoàn giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh, chúng tôi có mặt tại khu TĐC xóm Kén, xã Văn Nghĩa khi các hộ đang gấp rút hoàn thiện nhà để chuyển về nơi ở mới. Khác với hình dung ban đầu, khu TĐC xóm Kén trông khá khang trang với những ngôi nhà xây san sát, bề thế. Theo báo cáo, khu TĐC xóm Kén có hơn 120 lô, trung bình mỗi lô có diện tích 400 m2, hiện có hơn 100 hộ dân đã nhận đất và đang hoàn thiện nhà ở. Anh Bùi Văn Chi, một trong những hộ dân đã thực hiện TĐC cho biết: Sau khi Nhà nước thu hồi đất, gia đình tôi được đền bù hơn 1 tỷ đồng tiền đất đai, hoa màu. Nhận đất tại khu TĐC, gia đình yên tâm ở nơi mới vì có tiền để xây dựng nhà khang trang hơn, điện, nước sinh hoạt được đầu tư đầy đủ.

Cũng là một trong những hộ dân đang hoàn thiện nhà tại khu TĐC xóm Kén, ông Bùi Văn Chiến cho biết: Gia đình tôi nhận được gần 3 tỷ đồng tiền đền bù. Với khoản tiền này, gia đình xây ngôi nhà mới 3 tầng rộng rãi để ở, ngoài ra giành dụm một chút làm vốn phát triển kinh tế. 

Theo báo cáo của UBND huyện Lạc Sơn, tính đến thời điểm này, 7 khu TĐC dự án hồ chứa nước Cánh Tạng, gồm các xóm: Rộc, Nhụn, Kén, Khi, Cuốc, Sào 1, Sào 2 đã cơ bản hoàn thành, đón hộ dân đến ở. Hạng mục phụ trợ như điện cơ bản hoàn thành hệ thống điện nội khu. Các đơn vị đang thi công hoàn thiện hệ thống cấp nước, hiện đã có phương án cấp nước tạm thời để đảm bảo nhu cầu sử dụng nước cho Nhân dân xây dựng. 

Tuy nhiên, theo đồng chí Bùi Văn Đức, Chủ tịch UBND xã Yên Phú, khu TĐC nằm khá xa trung tâm xã, trong khi tuyến đường giao thông vẫn chưa được đầu tư, việc đi lại của người dân gặp nhiều khó khăn, nhất là vào những ngày mưa lũ. Vì vậy, chính quyền và Nhân dân xã Yên Phú mong muốn dự án sớm bố trí vốn triển khai tiếp các hạng mục của khu TĐC như hệ thống đường giao thông, công trình nước sạch, nhà trẻ... để người dân yên tâm ổn định cuộc sống tại nơi ở mới. 

Để thực hiện dự án hồ chứa nước Cánh Tạng, tỉnh đã thu hồi GPMB hơn 897 ha đất, nhiều xóm mất hoàn toàn đất trồng lúa, đất sản xuất nông nghiệp và đất rừng. Trong khi hầu hết các hộ dân chủ yếu sống bằng sản xuất nông, lâm nghiệp. Việc tạo sinh kế sau khi bị thu hồi đất là bài toán khó. Ông Bùi Văn Chiến chia sẻ: Hầu hết các hộ đến đây không còn đất sản xuất, cũng không có vườn tược nên chúng tôi chưa biết sẽ làm cách nào để sống. Thanh niên có thể đi làm thuê cho các nhà máy hoặc tìm việc ở thành phố, còn những người trung tuổi chưa biết tìm nghề gì.

Chia sẻ của ông Chiến cũng là tâm tư của nhiều hộ dân và cấp uỷ Đảng, chính quyền nơi đây. Đồng chí Bùi Văn Đức, Chủ tịch UBND xã Yên Phú cho biết: Đối với xã Yên Phú, bà con khu TĐC xóm Đá Mới mất một phần đất sản xuất nông nghiệp. Các hộ thuộc khu TĐC xóm Nhùn mất toàn bộ đất ruộng, chỉ còn lại đất trồng rừng. Do đó, khi thực hiện dự án, vấn đề sinh kế cho người dân là trăn trở của cấp uỷ Đảng, chính quyền. Trước mắt, xã phối hợp với huyện mở các lớp dạy nghề cho bà con. Từ năm 2020 đến nay, xã phối hợp mở hơn 10 lớp dạy nghề, chủ yếu là nghề nuôi cá lồng với định hướng sau này có thể tận dụng diện tích mặt nước hồ Cánh Tạng để nuôi cá lồng. 

Trao đổi về vấn đề này, đồng chí Bùi Thanh Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Lạc Sơn cho biết: Bài toán sinh kế cho hơn 500 hộ dân bị ảnh hưởng thu hồi đất và phải thực hiện TĐC là vấn đề huyện đặt ra ngay từ trước khi thực hiện dự án. Với chủ trương đảm bảo cho người dân TĐC có mức sống bằng hoặc cao hơn so với nơi ở cũ, cấp uỷ Đảng, chính quyền quyết tâm tạo điều kiện tốt nhất để giải quyết việc làm, ổn định cuộc sống cho người dân. Huyện đã phối hợp các sở, ngành chủ động tổ chức các lớp đào tạo nghề cho lao động nông thôn để giúp con em các hộ tìm việc làm sau TĐC. Định hướng của huyện là sau khi hồ chứa nước hoàn thành sẽ có một diện tích mặt nước lớn, có thể phát triển nghề nuôi cá lồng và phát triển kinh tế rừng. Cùng với đó, huyện tiếp tục đẩy mạnh thu hút đầu tư để thu hút các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp vào địa bàn, từ đó tạo việc làm cho lao động nông thôn. 

"Rút kinh nghiệm, bài học thực tiễn ở nhiều địa phương, đối với các hộ dân sau khi nhận tiền đền bù, chúng tôi trực tiếp xuống tuyên truyền, vận động bà con sử dụng một phần tiền để làm nhà ổn định cuộc sống, phần còn lại bà con nên gửi vào ngân hàng để sau này có vốn đầu tư làm ăn" - đồng chí Phó Chủ tịch UBND huyện Lạc Sơn cho biết thêm.