Đụng lợn ăn Tết là một phong tục đẹp của người mường Hòa Bình nói chung và người Mường ở phường Thịnh Lang, thành phố Hòa Bình nói riêng. Trong nhịp sống hiện đại, truyền thống văn hóa này vẫn được giữ gìn và lưu truyền ngay trong lòng thành phố.
Gia đình ông Nguyễn Văn Khách, tổ 11, phường Thịnh Lang, thành phố Hòa Bình chuẩn bị cỗ tất niên đón năm mới.
Đón Tết năm nay, gia đình ông Nguyễn Văn Khách ở tổ 11 và ông Nguyễn Văn Phong ở tổ 13, phường Thịnh Lang đụng 1 con lợn 112 kg. Từ sáng sớm, nam giới của 2 gia đình đã chuẩn bị cho việc thịt lợn chung. Lợn thịt xong được chia đôi, mỗi gia đình một nửa và đem về chế biến thành các món ăn theo ẩm thực truyền thống của dân tộc Mường. Lúc này, bà con họ hàng đến đông đủ giúp đỡ, hỗ trợ việc làm cỗ tất niên. Mỗi người một việc như thái thịt, luộc thịt, nướng thịt, chuẩn bị gia vị, lấy lá chuối bày mâm. Ai nấy đều cười nói rôm rả, rộn rã không khí đón xuân.
Ông Nguyễn Văn Khách, tổ 11, phường Thịnh Lang chia sẻ: Mỗi năm một lần vào dịp Tết cổ truyền, khi con, cháu về đông đủ, gia đình đụng lợn với nhà người quen hoặc họ hàng. Năm nay, 2 gia đình đụng lợn đã bàn bạc từ sớm để tìm được con lợn ngon, khỏe, nuôi dân dã. Thịt lợn được chế biến thành nhiều món. Mâm cỗ trước hết được dâng lên cúng tổ tiên để báo cáo một năm đã qua và mong một năm mới đại gia đình mạnh khỏe, sung túc, hạnh phúc. Sau đó, họ hàng, bạn bè thân thiết cùng sum vầy bên mâm cỗ tất niên vui vẻ, ấm cúng.
Mâm cỗ truyền thống của người Mường Thịnh Lang được bày trên lá chuối đậm bản sắc, với các món như thịt nướng, thịt luộc, bát canh chả và gia vị muối hạt dổi để chấm. Thịt lợn còn được dùng để gói giò và làm nhân bánh, thịt chua, thịt ướp muối… Riêng gói giò cũng có đủ loại như giò lụa, giò tai, giò xào… Bánh trong dịp Tết thường gia đình nào cũng có bánh uôi và bánh ống.
Theo truyền thống, khoảng từ ngày 25 đến ngày 29 tháng Chạp, các gia đình người Mường ở phường Thịnh Lang bắt đầu thịt lợn, làm cỗ tất niên. Tùy nhu cầu của từng gia đình mà chọn con lợn to hay nhỏ, cùng chung nhiều gia đình hay ít, nhưng thường 2 - 3 gia đình cùng đụng 1 con. Từ "đụng" mang ý nghĩa chung tay hoặc cùng góp sức, thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó. Đối với người Mường, lợn không chỉ là nguồn thực phẩm mà còn mang ý nghĩa là biểu tượng của sự no ấm, đủ đầy. Việc đụng lợn vào dịp Tết thể hiện mong muốn năm mới tràn đầy may mắn, phúc lộc và sức khỏe cho đại gia đình.
Bữa cỗ tất niên diễn ra rôm rả trong không gian ngập tràn sắc xuân. Con cháu, họ hàng, láng giềng, bạn bè thân thiết về dự đông đủ. Bữa cơm sum vầy ngày Tết trở nên đầm ấm hơn không chỉ vì hương vị mà còn bởi tình cảm đại gia đình được vun đắp, gắn kết.
Bà Nguyễn Thị Linh gắn bó với cộng đồng người Mường Thịnh Lang đã gần 80 năm phấn khởi được mời đến ăn cỗ tất niên. Bà mong con cháu giữ lấy tục đụng lợn, sum họp đại gia đình.
Chị Nguyễn Thị Thu Trang, tổ 11, phường Thịnh Lang bộc bạch: Là thế hệ trẻ, từng đi học xa nhà, tiếp xúc với nhiều văn hóa khác nhau nhưng tôi vẫn luôn có ý thức giữ gìn truyền thống của gia đình và dân tộc Mường. Hàng năm, gia đình đều đụng lợn và làm cỗ tất niên để anh chị em trong họ hàng, đại gia đình quây quần. Sau đó lại cùng nhau gói bánh ống để ăn Tết.
Điểm đặc biệt của tục đụng lợn không chỉ nằm ở khía cạnh vật chất mà còn ở giá trị tinh thần. Đây là dịp để mọi người sum họp, chia sẻ niềm vui và tăng cường tình đoàn kết anh em, họ hàng. Trong cuộc sống thường ngày, mỗi gia đình bận rộn với công việc riêng, dịp này mọi người có cơ hội cùng làm việc, cùng chuẩn bị cỗ, cùng ôn lại chuyện cũ và đón chào năm mới.
Tục đụng lợn của người Mường Thịnh Lang là một nét văn hóa truyền thống mang đậm tinh thần đoàn kết, gắn bó và được gìn giữ, truyền lại qua nhiều thế hệ đến ngày nay.
C.L
Nhiều người vẫn bảo, Hòa Bình có 3 thứ đặc sản nhất định phải thử khi đến với vùng đất này. Đó là cá ốch đồ măng chua, da trâu khô nấu canh môn và rượu cần. Không chỉ là ẩm thực, những sản vật này mang trong mình nét đặc sắc văn hóa của dân tộc Mường. Chẳng vậy mà "Rượu cần xứ Mường Hòa Bình” đã nhiều lần được xướng tên như thứ đặc sản tiêu biểu trên nhiều diễn đàn trong nước và quốc tế. Đặc biệt hơn, vào tháng 11/2024, tại Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình, lần đầu tiên tỉnh tổ chức "Lễ hội rượu cần" hoành tráng và thấm đượm chất sử thi...
Nhiều năm về trước, nhắc đến Hòa Bình nhiều người nghĩ ngay đến những cánh rừng cây cổ thụ. Trải qua bao thăng trầm, đến nay, tại các khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Phu Canh (Đà Bắc) và Ngọc Sơn - Ngổ Luông (Lạc Sơn - Tân Lạc) vẫn còn giữ được những "cụ cây" nghìn năm tuổi. Bà con nơi đây coi cây nghiến, cây chò cổ thụ là cây thần. Những "cụ cây" này còn vinh dự được nhận danh hiệu Cây di sản Việt Nam.
Đền Chúa Thác Bờ tại xã Vầy Nưa (Đà Bắc) là một trong những điểm du lịch văn hóa tâm linh nổi tiếng bậc nhất khu vực Tây Bắc. Đầu năm mới, du khách đến đây đều có cảm nhận về sự thư thái, bình yên khi được hòa mình với thiên nhiên, thưởng thức vẻ đẹp sơn thủy hữu tình cùng nét văn hóa mộc mạc và mong một năm mọi việc thuận lợi.
Những ngày giáp Tết Nguyên đán Ất Tỵ, chúng tôi đến một số làng hoa ven đô thành phố Hòa Bình. Những cánh đồng trồng hoa cúc, lay ơn, violet… bung nở đúng độ, màu sắc đẹp, cây khỏe; người nông dân phấn khởi vì hoa đẹp, được giá.
Mùa Xuân về, Hòa Bình bừng sáng trong những thanh âm và sắc màu đầy sức sống. Tiếng nhạc rộn ràng, những khúc ca đậm bản sắc dân tộc từ cộng đồng các dân tộc Mường, Thái, Mông, Dao, Tày, Kinh… vang lên giữa núi rừng, tạo nên không gian giao hòa tuyệt diệu giữa con người và thiên nhiên.
