Than đá hay còn gọi là vàng đen, từ lâu đã là nguồn nguyên liệu chính dùng cung cấp cho các nhà máy nhiệt điện. Ngày nay, với sự tiến bộ của KHKT thì các nước tiên tiến trên thế giới đã hạn chế và dần đi đến việc ngừng khai thác năng lượng hóa thạch mà thay vào đó là sử dụng năng lượng tái tạo. Than đã được chuyển hướng dùng vào những mục tiêu tích cực hơn để loại trừ việc tận khai khoáng, tránh gây hậu quả nghiêm trọng cho môi trường, hủy hoại tài nguyên và đặc biệt là không hoài phí kho báu "năng - gió” vô tận mà tạo hóa đã ban cho nhân loại.

Theo Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam - VINACOMIN, trữ lượng than Việt Nam rất lớn: Quảng Ninh khoảng 10,5 tỷ tấn trong đó đã tìm kiếm thăm dò 3,5 tỷ tấn, chủ yếu là than antraxit. Tuy nhiên, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA: Energy Information Administration) trữ lượng than Việt Nam có 165 triệu tấn. Còn theo Tập đoàn BP (Anh Quốc) trữ lượng là 150 triệu tấn. 

Chưa biết trữ lượng nguồn vàng đen này thực tế ra sao (bởi nó nằm vùi sâu trong lòng đất) khi số liệu thống kê của các tổ chức có sự khập khiễng đến không tưởng.  

Nhìn ra các nước trên thế giới, Vương quốc Anh thời nữ thủ tướng Margaret Thatcher đã đóng cửa các mỏ than trong nước. Nhật Bản, Trung Quốc và các cường quốc khác cũng đều nhập khẩu than thay vì đào bới bất chấp hệ lụy. Bởi họ hiểu rằng một khi khai thác quá mức là nguyên nhân tác động rất lớn đến tàn phá môi trường, gây ra những tiêu cực khác cho đời sống xã hội và suy thoái tài nguyên là điều khó tránh khỏi. 

 

Biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng cực đoan hơn khi diễn biến mưa lũ bất thường tại Trung Quốc trong thời gian gần đây là ví dụ điển hình. Hiện tượng trái đất ấm dần lên, hạn hán, băng tan, nước biển dâng, xâm nhập mặn, bão lụt, triều cường ….ở khắp nơi khiến cho sự bất an luôn thường trực. 

Hãy nhìn vào thực tế để nói thẳng với nhau rằng đã đến lúc cần hành động tích cực để cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn. Bởi có ai đó đã nói, tương lai của chúng ta phụ thuộc vào sự lựa chọn của chính mỗi người từ hôm nay. 

Và có lẽ vậy mà năng lượng tái tạo (NLTT) trở thành ứng cử viên đắt giá thay thế nguồn năng lượng hóa thạch đã bắt đầu cạn kiệt. Không chi phí sản xuất, lại  mang tính ổn định cao, điện được tạo ra từ ánh mặt trời, từ gió sẽ đóng góp quan trọng vào việc chống biến đổi khí hậu, giảm khí thải CO2 gây hiệu ứng nhà kính...khi nguồn nguyên liệu này luôn hiện hữu và có sẵn trong tự nhiên. 

Kiến thiết ngành năng lượng sạch

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011-2020, tầm nhìn năm 2030, tính toán tổng công suất phát triển điện mặt trời đến năm 2025 khoảng 14.450 MW, và  năm 2030 khoảng 20.050 MW.

Hiện, Việt Nam đã có 82 dự án điện mặt trời với tổng công suất 4.460 MW đã hòa vào lưới điện quốc gia, chiếm khoảng 8,28% tổng sản lượng điện cả nước. Ngoài ra, còn có khoảng 13 dự án đang được hoàn thành với tổng công suất 630 MW, dự kiến sẽ được đưa vào hoạt động trong thời gian tới.

 

 

Khai thác NL sạch là định hướng đúng đắn của Đảng và Nhà nước là chiến lược thông minh, bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên quốc gia và vừa chống lãng phí  năng lượng tái tạo, năng lượng hóa thạch. Thực tế cho thấy, điện của VN còn thiếu nghiêm trọng đến nỗi phải đi nhập khẩu từ Trung Quốc thì Chính phủ nên cân nhắc xem nên dồn vốn vào đầu tư "khai khoáng” hay hỗ trợ cho nhà đầu tư NL sạch. Đâu là cách giải quyết khôn ngoan. 

Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị ra đời được ví như "ngọn hải đăng” cho ngành năng lượng Việt Nam phát triển. Riêng đối với năng lượng tái tạo thì NQ 55 cần cụ thể hóa hơn về các chính sách: vốn ưu đãi, chính sách thuế phải hợp lý đối với NĐT NLTT, cơ chế giá điện thương phẩm và đặc biệt là phải có sự vận hành nhất quán từ TW đến các doanh nghiệp. 

Trở lại với thực tại, dịch Covid tái bùng phát với mức độ nguy hiểm hơn đe dọa đến tinh mạng con người và sự tồn vong cho cả nền kinh tế toàn cầu nếu không được khống chế triệt để. 

Cũng như các lĩnh vực khác, hàng loạt dự án điện mặt trời đang chịu áp lực về tiến độ triển khai bởi công tác triển khai quỹ đất bị đình trệ. Các chuyến bay quốc tế bị tạm dừng nên các chuyên gia kỹ thuật nước ngoài cũng không thể đến Việt Nam xử lý công việc có liên quan. Các Nhà máy trên thế giới chưa kịp phục hồi sản xuất thì nay lại phải trùm chăn vì phong thành. Tất cả những diễn biến trên làm đảo lộn hoàn toàn chiến lược phát triển kinh doanh của nhà đầu tư nói chung và NLTT riêng phải khốn đốn khi phát sinh nhiều khoản kinh phí "nằm chờ”. Đại công trình NLTT cũng phải trùm chăn khi lộ trình vận chuyển thiết bị lắp đặt phải gián đoạn do ảnh hưởng lũ lụt và dịch bệnh từ phía Trung Quốc - nơi cung cấp đến 80% linh kiện điện mặt trời cho toàn cầu.   

Việt Nam có lợi thế rất lớn vị trí địa lý gần đường xích đạo, gần biển, địa hình cao so với mực nước biển. Nắng nóng không sử dụng thì cũng vẫn là nắng nóng và bản chất chẳng có gì ngoài nắng nóng. Gió không được tận dụng thì cũng vẫn là ngọn cỏ gió đùa trêu ngươi. Trong khi, KHKT và công nghệ luôn hướng đến đỉnh cao thì cuộc cách mạng về năng lượng nằm trong lòng bàn tay. Do vậy, biến nắng - gió trở thành nguồn điện hữu ích cho cuộc sống thì bản thân NĐT cũng lực bất tòng tâm khi Chính phủ không "cởi mở”. 

BOX: Theo số liệu của Quy hoạch ngành điện than Việt Nam tầm nhìn đến năm 2030 là cần khoảng 269.003 tỷ đồng, bình quân là 17.934 tỷ đồng/năm (từ ngân sách, vốn vay ưu đãi, cổ phần hóa, trái phiếu v.v..) vào việc khai thác các mỏ để tăng sản lượng than phục vụ chủ yếu cho nhiệt điện và 1 phần xuất khẩu. Thiết nghĩ NQ55 của Chính phủ sẽ phát huy tác dụng nếu điều hòa dòng tiền thông minh từ năng lượng hóa thạch sang NLTT.