(HBĐT) - Cứ 3 năm một lần, vào ngày 8 tháng giêng âm lịch hàng năm, bà con các nơi xa, gần lại tụ họp về đền Cây Si tham dự lễ hội Đu Vôi truyền thống của người Mường Vôi thuộc xã Liên Vũ, huyện Lạc Sơn.
Theo truyền thuyết kể lại, ngày xưa, dân làng Vôi sống
ngoài bãi bằng phẳng, đất đai màu mỡ, xóm làng yên vui, trù phú. Cuộc sống đang
yên lành thì tai họa ập đến, trong Mường xảy ra dịch bệnh làm chết nhiều người.
Những gia đình còn người sống thì bỏ nhà, bỏ làng theo anh em nhà Ngài sống
dưới chân đồi Nứa Vôi. Hai anh em nhà Ngài đã dạy bà con dân Mường khai phá đất
đai để trồng lúa, ngô, khai hoang mở đất lập nên làng Mường Vôi ngày nay.
Để tạ ơn thần linh, trời đất, nhà lang cho mở hội ăn
mừng. Hai anh em nhà Ngài đã nghĩ ra cách dựng cây đu để dân Mường vui hội. Sau
khi anh em nhà Ngài mất, dân Mường lập đền thờ để tỏ lòng thành kính và biết ơn
hai vị đã có công khai khẩn đất đai, lập nên làng Vôi ngày nay. Lễ hội Đu Vôi
được tổ chức 3 năm một lần vào ngày 8 tháng giêng để tưởng nhớ anh em nhà Ngài
và người dân trong làng vui hội.
Đền Cây Si tọa lạc trên khu đất bằng phẳng với khuôn
viên rộng gần 2.000 m2, nằm ở trung tâm làng, mặt trông về hướng tây nam. Ngôi
đền làm theo kiểu nhà sàn của người Mường để thờ tự. Trong đền có nhiều đồ thờ
tự như: bát hương, mâm bồng gỗ… Ngôi đền tồn tại và phát triển cùng với sự biến
động, thăng trầm của lịch sử. Vào năm 1950 - 1951, ngôi đền từng bị thực dân
Pháp phá hủy. Đến năm 1988, nhân dân Mường Vôi dựng lại ngôi đền trên nền của
ngôi đền xưa. Trải qua nhiều lần tu bổ, tôn tạo, năm 2017 bằng nguồn đóng góp
của nhân dân đã dựng lại ngôi đền mới trên nền ngôi đền xưa để thờ phụng.
Với những giá trị lịch sử - văn hóa, ngày 5/2/2018,
UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 347/QĐ-UBND về việc xếp hạng di tích lịch
sử - văn hóa cấp tỉnh đền Cây Si, xã Liên Vũ (Lạc Sơn). Việc công nhận và tôn
vinh giá trị di tích lịch sử - văn hóa đền Cây Si góp phần bảo tồn và phát huy
bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc Mường.
Lễ hội đền Cây Si có hai phần chính, phần lễ và phần
hội. Phần lễ gồm dâng hương cúng thành hoàng làng, đọc lời khai mạc và đánh
trống khai hội. Phần hội tổ chức đánh đu, ném còn, bắn nỏ, kéo co, đánh bóng
chuyền, đánh mảng, đẩy gậy. Đặc biệt, trong lễ hội còn có nghệ nhân hát đúm,
rằng thường để cổ vũ, khích lệ ngày hội và chúc mọi người, mọi nhà có mùa xuân
mới an lành, no đủ.
Ngày tổ chức lễ hội cũng là khai hạ - xuống đồng lao
động sản xuất trong năm mới của người dân Mường Vôi. Các nghi lễ đều hướng tới
cầu mong mưa thuận, gió hoà, mùa màng tươi tốt, cuộc sống dân bản bình yên,
thuận hoà. Lễ hội đền Cây Si được diễn ra đã đáp ứng nhu cầu tâm linh, tín
ngưỡng và giải trí của nhân dân, góp phần đắc lực vào việc hướng thiện, vào
tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần cộng đồng, ý thức thẩm mỹ, làm giàu
thêm đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân. Bên cạnh đó, ý nghĩa văn hoá, giá
trị tâm linh cũng góp phần quảng bá và phát triển du lịch.
Nét đẹp trong văn hóa tín ngưỡng dân gian của lễ hội
đền Cây Si mang đậm bản sắc văn hóa của người Mường Vôi nói riêng và dân tộc
Mường huyện Lạc Sơn nói chung. Lễ hội được duy trì không những có ý nghĩa to
lớn về giá trị văn hóa mà đây còn là dịp để con em quê hương và mọi người dân
trong Mường tưởng nhớ đến ông bà, tổ tiên - những người đã có công đi khai dân
mở đất.
Minh Tuấn
