Xã Vân Sơn có khí hậu mát mẻ, thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ, những ngọn núi sớm tối được bao phủ bởi mây nên còn có tên gọi "Thung Mây”. Nếu từng đến nơi này, du khách nhớ dừng chân ghé thăm cộng đồng xóm Chiến để trải nghiệm nhiều điều thú vị, đón nhận tình cảm ấm áp, nồng hậu của người dân tộc Mường.

Hoạt động du lịch cộng đồng ở xóm Chiến bắt đầu triển khai từ năm 2019. Có 3 hộ tham gia mô hình homestay đáp ứng nhu cầu lưu trú của du khách, gồm Hải Thạn, Xuân Trường, Thu Bi. Theo ông Hà Văn Hưn, Bí thư chi bộ xóm, điểm đến giữ chân du khách nhờ cảnh quan thiên nhiên còn hoang sơ, gần 80 hộ đồng bào Mường vẫn sinh sống trong nếp nhà sàn truyền thống, tập quán canh tác nông nghiệp, những nghi lễ, phong tục, bản sắc văn hóa được giữ gìn.

Đang bước vào mùa thu hoạch quýt, đặc sản ở Thung Mây. Du khách đến xóm Chiến dịp này sẽ được thưởng thức và trải nghiệm hái quýt tại vườn. Cách đó chừng 2 km, chợ Lũng Vân là một trong những sản phẩm du lịch mà ai lên đây đều muốn đến chơi để cảm nhận sắc màu văn hóa cộng đồng với nét hoa văn trên trang phục váy Mường của các mẹ, các chị, thỏa thích khám phá ẩm thực, mua sắm sản vật vùng cao mùa nào, thức nấy. 

Chị Dương Ái Linh (quận Cầu Giấy - Hà Nội) chia sẻ: Tôi và nhóm bạn vừa có 2 ngày cuối tuần ở điểm du lịch cộng đồng xóm Chiến. Bởi lẽ muốn tạm xa nhịp sống đô thị ồn ào nên điểm đến đối với tôi khá là "hợp gu”. Chúng tôi bắt đầu hành trình bằng một vòng dạo bộ quanh xóm, ngắm nhìn cảnh vật yên bình, gặp gỡ, trò chuyện cùng bà con nông dân đang chăm sóc lúa trên đồng, hỏi han, vui đùa cùng lũ trẻ tíu tít chạy nhảy trong sân. Vào buổi tối, không gian dường như tĩnh lặng. Sau khi ăn tối, thưởng thức và giao lưu văn nghệ với các chàng trai, cô gái bản Mường để thêm về văn hóa, chúng tôi trở về phòng cộng đồng để trải nghiệm lưu trú, tận hưởng một giấc ngủ ngon.

Từ xóm Chiến, du khách chỉ dành khoảng 10 phút đi xe sẽ tới địa điểm danh thắng động Nam Sơn được xếp hạng danh thắng cấp quốc gia và là một trong những sản phẩm du lịch được nhiều du khách, nhất là khách quốc tế yêu thích khám phá khi đến điểm du lịch cộng đồng này.

Anh Bùi Văn Thạn, chủ homestay Hải Thạn cho biết: Ngoài danh thắng động Nam Sơn nằm trong khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông, trên địa bàn còn có khu đồi U Bò mang vẻ đẹp của miền "thảo nguyên xanh”, ao Mó ăm ắp nước và khung cảnh ba bề bốn bên hùng vĩ. Đặc biệt hơn là ngay tại trung tâm điểm du lịch cộng đồng đang bảo tồn 1 trong 3 cây vải cổ thụ của xóm có tuổi đời vài trăm năm. Cây vải quý hiếm này vẫn xum xuê tỏa bóng và đều đặn cho quả khi vào mùa. Nhiều du khách lên đây đã vô cùng thích thú khi được chiêm ngưỡng và chụp hình bên cây vải cổ thụ. 

Cùng với những tiềm năng, lợi thế được thiên nhiên ưu đãi, đồng bào Mường xóm Chiến luôn có ý thức phát huy bản sắc văn hóa thông qua việc sử dụng trang phục Mường hàng ngày, tiếng nói, nếp ăn, nếp ở. Từ chỗ chưa có nhiều khách biết đến, du lịch cộng đồng xóm Chiến hiện đã đón nhiều đoàn khách, trong đó có cả những đoàn khách nước ngoài đến tham quan, trải nghiệm. Thời gian qua, tỉnh, huyện quan tâm hỗ trợ điểm đến về cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật với mục tiêu quảng bá du lịch, tạo nhiều việc làm, cải thiện sinh kế cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tỉnh cũng đã mời nhiều đơn vị, doanh nghiệp lữ hành đến khảo sát điểm đến, đánh giá sản phẩm trải nghiệm, đồng thời xây dựng tour du lịch kết nối và quảng bá, giới thiệu nguồn khách đến với du lịch cộng đồng ở Thung Mây.