>> Bài 1 - Đừng để "hồn thiêng” trở thành ký ức

Nghệ thuật diễn xướng mo Mường được giới thiệu đến hàng vạn du khách trong chương trình nghệ thuật "Hòa Bình - Thanh âm xứ Mường năm 2022".

Giữ "đất sống” của di sản văn hóa mo Mường ở vùng lõi

Có thực tế là mặc dù được khẳng định giá trị đặc biệt nhưng cơ hội thực hành và gìn giữ những giá trị của mo Mường đang dần bị thu hẹp và có nguy cơ mai một. Hiện nay, nhiều hình thức sinh hoạt tín ngưỡng liên quan đến mo Mường đã mai một hoặc biến mất; số lượng nghệ nhân am hiểu sinh hoạt tín ngưỡng truyền thống dân tộc Mường gắn với nghi lễ mo, đặc biệt là đội ngũ thầy làm nghề còn rất ít; nhiều thầy mo đã cao tuổi nên tiến trình thực hành bị lẫn, không có được "truyền nhân”.

Trong số 7 tỉnh được giao phối hợp với Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VH- TT&DL) xây dựng hồ sơ quốc gia DSVH mo Mường đệ trình UNESCO ghi danh vào danh sách DSVH phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, tỉnh Hòa Bình được xem là địa phương vùng lõi. Tại đây, từ khi Ban Thường vụ Tỉnh ủy khóa XVI, nhiệm kỳ 2015 - 2020 ban hành Chỉ thị số 08-CT/TU về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với công tác gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị DSVH mo Mường trên địa bàn tỉnh; UBND tỉnh phê duyệt đề án "Bảo tồn, phát huy giá trị DSVH mo Mường Hòa Bình giai đoạn 2019 - 2025 và những năm tiếp theo”, công tác bảo tồn, phát huy giá trị DSVH mo Mường huy động được nguồn lực và có sự vào cuộc triển khai tích cực của các ngành, các cấp tham gia phối hợp thực hiện.

Cùng với đó, DSVH mo Mường được tăng cường tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá thông qua xây dựng tin, bài, phóng sự về các nghi lễ thực hành có giá trị của DSVH mo Mường; sưu tầm, sáng tác, chuyển thể sân khấu hóa DSVH mo Mường đến du khách; đưa nội dung trình diễn về DSVH mo Mường vào các chương trình, sự kiện lớn của tỉnh, Ngày hội VH-TT&DL của khu vực và toàn quốc… Tiêu biểu tại chương trình nghệ thuật "Hòa Bình - Thanh âm xứ Mường”; lễ đón nhận bằng công nhận DSVH phi vật thể quốc gia đối với Tri thức dân gian Lịch tre và Lễ hội Khai hạ của dân tộc Mường Hòa Bình vào cuối tháng 7/2022; Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hoà Bình vào tháng 1/2023. Tỉnh cũng đang tiếp tục sưu tầm, tư liệu hóa, số hóa DSVH, biên tập, xuất bản các tài liệu giới thiệu về mo Mường để phổ biến trong các nhà trường, xây dựng, phát hành phim tài liệu phát sóng trên các kênh truyền hình. Gần đây, một số địa phương trong tỉnh đã ban hành chỉ thị, cụ thể hóa thành chương trình hành động về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo tồn, phát huy giá trị DSVH mo Mường.

Với việc nhìn nhận giá trị, tạo môi trường thực hành cho di sản, mo Mường đang tìm lại vị thế trong lòng Nhân dân. Hiện huyện Cao Phong đang đầu tư xây dựng không gian bảo tồn DSVH mo Mường gắn với dịch vụ du lịch tại xã Hợp Phong. Các huyện Tân Lạc, Lạc Sơn quy hoạch đất xây dựng không gian bảo tồn DSVH mo Mường. Các không gian này được gắn với phát triển du lịch, tài nguyên thiên nhiên, tôn tạo, tu bổ di tích lịch sử văn hóa, có khu vực tổ chức trình diễn mo Mường để giới thiệu cho Nhân dân và du khách.

Trên địa bàn tỉnh thành lập được 5 câu lạc bộ (CLB) mo Mường cấp huyện (Lạc Sơn, Tân Lạc, Cao Phong, Yên Thủy, Kim Bôi). Riêng huyện Tân Lạc thành lập được 6 CLB mo Mường cấp xã tại các xã: Mỹ Hòa, Phong Phú, Nhân Mỹ. Các CLB sinh hoạt đều đặn, quy tụ các nghệ nhân và những người tâm huyết với mo Mường. Tỉnh khuyến khích các CLB, nghệ nhân giao lưu trình diễn ở các địa phương, các vùng để lưu giữ, làm phong phú, bổ sung, hoàn thiện các áng mo, bài mo, nhất là những áng mo cổ. Một số cấp ủy, địa phương vận động các nghệ nhân tích cực hoạt động trình diễn mo Mường để phổ biến rộng rãi đến các tầng lớp nhân dân, nhất là trong các lễ hội, hoạt động văn hoá cơ sở, hội diễn nghệ thuật quần chúng. Bên cạnh đó, việc Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú lĩnh vực văn hóa cho các nghệ nhân, trong đó có nghệ nhân mo Mường đã truyền động lực lớn cho những người nắm giữ di sản tham gia tích cực vào việc bảo tồn, phát huy giá trị DSVH.

Để mo mường lưu truyền cho hậu thế

Từ năm 2020 đến nay, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, UBND tỉnh Hòa Bình đã phối hợp 6 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Thanh Hóa, Sơn La, Phú Thọ, Ninh Bình, Đắk Lắk và Bộ VH-TT&DL tập trung xây dựng hồ sơ quốc gia DSVH mo Mường để đệ trình UNESCO ghi danh vào danh sách DSVH phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Quá trình xây dựng hồ sơ quốc gia được tiến hành công phu, đảm bảo về tiến độ. Bên cạnh việc thành lập Ban chỉ đạo, Ban xây dựng lập hồ sơ, họp triển khai kế hoạch và phương án tổ chức xây dựng bộ hồ sơ, các tỉnh, thành phố thực hiện kiểm kê di sản, thu thập bản cam kết của cộng đồng nắm giữ di sản; điền dã, khảo sát; tổ chức hội thảo khoa học trong nước, hội thảo khoa học quốc tế và sưu tầm, thu thanh, ghi hình về di sản mo Mường trước khi thực hiện các bước viết hồ sơ khoa học và làm hậu kỳ các phim tài liệu, thẩm định hồ sơ…

Các nghi lễ được thầy mo thực hiện tại một đám tang của người Mường ở xã Phú Vinh (Tân Lạc).

Một trong những tiến trình được xác định khó khăn, phức tạp nhất là ghi hình, xây dựng thước phim tư liệu về nghi lễ đám tang của người Mường. Nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan, nguyên Phó Viện trưởng Viện Âm nhạc chia sẻ: Hồ sơ quốc gia DSVH mo Mường được đánh giá đạt hay không đạt phụ thuộc lớn vào những thước phim quý giá này. Với vai trò đơn vị thiết kế, Viện Âm nhạc đã phối hợp các tỉnh, trọng tâm là tỉnh Hòa Bình thực hiện tiến trình quay phim, phục dựng, bóc tách tư liệu. Nguyên liệu chính là 3 cuộc đi quay, ghi hình thực tế tại xã Nuông Dăm, Kim Lập (Kim Bôi), Văn Sơn (Lạc Sơn) và khơi lại thước phim tư liệu năm 2002 của nhà nghiên cứu Bùi Chỉ, xã Phong Phú (Tân Lạc). Đến nay, với nhiều nỗ lực của đơn vị thiết kế và các tỉnh phối hợp, việc bóc, dịch tư liệu đã hoàn thành, việc sưu tầm, ghi âm, ghi hình nhiều nhất ở tỉnh Hòa Bình với khoảng 200 giờ tư liệu, mỗi tỉnh khác ghi khoảng 20 - 30 giờ tư liệu. Đầu năm 2023, Viện Âm nhạc phối hợp Sở VH-TT&DL tỉnh Hoà Bình tổ chức hội thảo quốc tế về mo Mường và những hình thức nghi lễ tín ngưỡng tương đồng trên thế giới. Qua những trao đổi, góp ý, đóng góp luận cứ khoa học của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, các nghệ nhân và đại diện lãnh đạo các tỉnh đã góp phần làm sáng tỏ thêm vai trò, giá trị của mo Mường. Đồng thời, khuyến nghị những định hướng và giải pháp góp phần bảo tồn DSVH mo Mường trong bối cảnh hội nhập toàn cầu. Cho đến hiện tại, mo Mường đã được xác định là DSVH phi vật thể "đang sống”. Giới học giả trong và ngoài nước đánh giá mo Mường như "Bộ bách khoa thư dân gian” về dân tộc Mường mà những gì có ở người Mường đều được phản ánh trong mo Mường.

(Còn nữa)

Thu Trang - Bùi Minh - Hương Lan

Các tin khác

Ấm áp bữa cơm gia đình phạm nhân

Phục sinh làng Mường trên đất nước triệu voi

Thú câu cá trên lòng hồ - gạt bỏ những lo toan cuộc sống

Gỡ “nút thắt” phát triển Đảng trong doanh nghiệp ngoài khu vực Nhà nước: Bài 3 - Đồng bộ giải pháp, linh hoạt cách làm

---

Gỡ “nút thắt” phát triển Đảng trong doanh nghiệp ngoài khu vực Nhà nước: Bài 2 - Nhận diện “điểm nghẽn”

(HBĐT) - Hiện nay, toàn tỉnh có gần 5.000 doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện và hợp tác xã hoạt động với tổng số trên 81.000 lao động. Tuy nhiên mới có trên 60 doanh nghiệp có tổ chức đảng với gần 1.200 đảng viên. Điều này cho thấy có "điểm nghẽn”, khiến kết quả thực hiện công tác phát triển Đảng ở khu vực kinh tế tư nhân chưa tương xứng.

Gỡ “nút thắt” phát triển Đảng trong doanh nghiệp ngoài khu vực Nhà nước: Bài 1 - Đảng viên tiên phong, doanh nghiệp phát triển

(HBĐT) - Phát triển tổ chức đảng và đảng viên trong các doanh nghiệp ngoài khu vực Nhà nước (DNNKVNN) là nhiệm vụ rất quan trọng, nhằm tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Ðảng, phát huy hơn nữa vai trò, sự đóng góp xã hội của doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai công tác này cho thấy còn những "điểm nghẽn”, cần đồng bộ giải pháp, cách làm để "khơi thông”. Xây dựng tổ chức đảng vững mạnh trong DNNKVNN là tiền đề, cơ sở để tạo động lực thi đua lao động sản xuất. Thực tế cho thấy, tại nhiều doanh nghiệp, lực lượng đảng viên đã phát huy hiệu quả vai trò tiền phong, gương mẫu, nỗ lực sáng tạo, đi đầu trong mọi hoạt động.

Chuyển động thực hiện nhiệm vụ trọng tâm, đột phá thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII: Bài 3 - Đề cao trách nhiệm người đứng đầu giải quyết các điểm nghẽn cản trở sự phát triển

(HBĐT) - Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII đề ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, kinh tế tỉnh đạt mức trung bình của cả nước: Thu ngân sách 10.000 tỷ đồng, thu nhập bình quân đầu người đạt 100 triệu đồng, phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường bền vững... BTV Tỉnh ủy đề cao trách nhiệm người đứng đầu, đổi mới chỉ đạo điều hành, giải quyết những khó khăn, vướng mắc, mở cánh cửa cho Hòa Bình phát triển nhanh và bền vững.

Chuyển động thực hiện nhiệm vụ trọng tâm, đột phá thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII: Bài 2 - Thực hiện nghiêm các khâu trong công tác cán bộ

(HBĐT) - Công tác cán bộ (CTCB) giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng ta. Quán triệt tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác cán bộ "Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém”, "Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”; quan điểm, đường lối của Đảng xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt của nhiệm vụ then chốt, BCH Đảng bộ tỉnh, BTV Tỉnh ủy đã thực hiện đồng bộ các khâu trong CTCB và đạt  kết quả tích cực.

Chuyển động thực hiện nhiệm vụ trọng tâm, đột phá thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII: Bài 1: Sản phẩm cụ thể thực hiện nhiệm vụ chính trị

(HBĐT) - Ban Chấp hành, Ban Thường vụ (BCH, BTV) Tỉnh ủy đang tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai các chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, đặc biệt quan tâm giải quyết các điểm nghẽn cản trở sự phát triển; xây dựng đội ngũ cán bộ đủ năng lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chỉ đạo các nhiệm vụ trọng tâm, đột phá trong cải cách hành chính, giải phóng mặt bằng, tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ nhà đầu tư chiến lược triển khai dự án. 

Nhìn lại nửa nhiệm kỳ thực hiện cuộc chiến phòng chống tham nhũng, tiêu cực: Bài 3 - Nhận diện tội phạm tham nhũng, tiêu cực

 (HBĐT) - Theo đánh giá, những sai phạm liên quan đến tội phạm tham nhũng, tiêu cực ở tỉnh chủ yếu là ở lĩnh vực quản lý đất đai và đấu thầu, đấu giá. Xuất phát từ thực tế đó, việc chỉ ra, nhận diện rõ hành vi sai phạm chính là một trong những yếu tố quan trọng, cốt yếu trong công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực (PCTN,TC) của tỉnh thời gian tới.