Tìm dân lập bản

Bắt đầu bước vào mùa mưa, nghe tin Bộ đội Biên phòng Lai Châu triển khai đề án "Bảo tồn và phát triển bền vững dân tộc La Hủ” ở khu vực biên giới huyện Mường Tè, tôi rủ nhà thơ Đỗ Hoàng làm chuyến lên Lai Châu. Sau 2 ngày đánh vật với con U-oát, chúng tôi cũng lên được đến đồn Thu Lũm, dưới chân núi U ma tu khoòng.

Để vào được đến bản Là Si, từ đồn phải vượt qua 5 con dốc, 4 đỉnh núi cao trên 2.000 m, 4 cánh rừng nguyên sinh. 6 giờ sáng chúng tôi phải lên đường để kịp chiều vào đến bản. Kế hoạch của biên phòng tỉnh là cử một đội công tác vào, tìm được dân, cắm lán trại ở lại rồi triển khai làm nhà cho dân. Do đường vào chủ yếu là đường trâu đi, đội công tác phải mang theo cơ sở vật chất lương thực, xoong nồi, phương tiện làm nhà nhiều, lỉnh kỉnh, thuê bà con người Hà Nhì bản cạnh đồn mang giúp. Tôi và nhà thơ Đỗ Hoàng "bám theo”.

Sau một ngày ròng rã vượt núi, băng rừng, lội suối, trưa ăn cơm nắm, khát vặt quả me rừng nhấm với vài hạt muối hoặc xuống suối, đoàn công tác cũng vào đến cụm bản The La Cồ lúc mặt trời đã xuống qua đỉnh U ma tu khoòng. Vào đến nơi, bản chỉ có 5 nóc nhà trên vạt đất phẳng khoảng 50m2. Nói là nóc nhà nhưng chỉ nhỏ như cái lều chợ dưới xuôi. Trong các căn nhà đó đều được chia làm 2 phần. Phía trong là cái sạp nứa đập giập ống như đan liếp đặt lên 4 chân đỡ là các cọc buộc chéo đóng xuống đất gác 2 đoạn tre. Phía bên ngoài là bếp, chiếc kiềng han gỉ có mấy hòn đá kê đỡ phía dưới. Cả bản tịnh không có một bóng người.

Là người có kinh nghiệm, gần cả cuộc đời làm lính ở với đồng bào, Trung tá Hoàng Minh Thành, Trưởng ban Vận động quần chúng của Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh phân công đội công tác thành mấy tốp. Tốp san nền dựng nhà bạt, tốp dựng cột triển khai phiên thông tin liên lạc, tốp làm đường ra suối và làm các mó chứa nước để có nước sử dụng. Còn mấy anh nuôi, kết hợp với số dân gùi hàng nấu ăn. Anh Thành bảo: Yên tâm, cứ nổi lửa lên. Thấy khói, có mùi cơm là kiểu gì người dân quanh đấy cũng về.

Quả đúng như anh Thành nói. Thấy có khói nấu ăn, ban đầu là 1-2 cháu nhỏ khoảng 4-5 tuổi. Rồi cứ thế, người già, phụ nữ, thanh niên lặng lẽ về. Thấy dân về, nồi quân dụng chắc không đủ ăn, mấy anh em nháy nhau ăn sau. Chỉ có cơm, canh rau rừng và mấy con cá khô, chỉ loáng, nồi cơm quân dụng đã hết. Khi lấy nồi để nấu tiếp, do cháy bám cạnh, anh nuôi phải múc nước đổ vào cho bong ra. Mấy cháu nhỏ chạy đến, đưa tay lấy cháy ăn.

Thấy thế, mấy anh em trong đội công tác nấu tiếp để bộ đội ăn cùng dân. Hết 2 nồi quân dụng nhưng xem ra dân vẫn còn đói. Anh Thành bảo: "Thôi! Nay chỉ thế. Ăn thêm có khi gay, bội thực thì nguy”. Ngồi trong lán chờ cơm, ruồi vàng, bọ chó nhiều vô kể. Nhìn chậu canh, những con ruồi vàng nhao xuống, chết nổi trên mặt. Khi dân đã về các nhà, đội công tác quy định. Nấu ăn không được đổ nước vào nồi mà phải dùng xẻng lấy hết cháy.

Sáng hôm sau, đội công tác bắt tay khảo sát diện tích để san nền dựng nhà. Mấy thanh niên cũng ra làm cùng. Qua điếu thuốc làm quen, tôi lân la hỏi: "Tại sao hôm qua thấy bộ đội vào, cả bản bỏ đi?”. Mấy thanh niên cho biết: "Trên núi nhìn xuống, thấy đoàn người vào bản, có dân nhưng lại có người mặc rằn ri nên không biết như thế nào. Sợ như năm trước, người bên kia biên giới cũng ăn mặc như thế sang, dân bị bắn chết hết. Sau đấy thấy san đất, dựng lều, nấu ăn, biết là bộ đội thì về...”. Để hiểu tiếng bà con, chúng tôi phải nhờ Thiếu úy Lý Mò Chừ, trinh sát viên của đồn Thu Lũm phiên dịch giúp.

Ở với đoàn công tác 3 ngày, tôi và nhà thơ Đỗ Hoàng theo Thiếu úy Khoàng Thanh Bình về đồn để báo cáo và lấy thêm lương thực, thực phẩm. Trên đường đi, hỏi Thiếu úy Khoàng Thanh Bình, đội công tác có kế hoạch như thế nào. Bình bảo, chủ trương là điểm The La Cồ sẽ lập bản mới, đưa dân ở rải rác trên núi về. Lập điểm dạy học, lập tổ công tác của đồn cắm bản. Riêng việc học, do dân chưa biết tiếng phổ thông, giai đoạn đầu sẽ do đồn cử cán bộ xuống dạy tiếng.

Hỏi Bình anh em dạy kiểu gì? Bình cho biết: "Dạy trẻ hát. Bài đầu tiên là "Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” rồi sau đó sẽ đến các bài hát khác. Các cháu hát được bài "Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” là anh em thắng rồi”.

Sau 65 ngày ra quân, đội công tác đã làm được 23 ngôi nhà. Kêu gọi và đưa dân về ở. Lập được bản Là Si. Bản Là Si xã Thu Lũm cũng bắt đầu có tên từ ngày đó.

Học chữ ở tộc người Đan Lai

Nghe tin giữa vùng lõi rừng quốc gia Pù Mát, huyện Con Cuông, Nghệ An có tộc người Đan Lai "ngủ chống chạc ba dưới cằm”, tôi lại rủ nhà thơ Đỗ Hoàng làm chuyến "mục sở thị”. Từ trung tâm xã Môn Sơn, muốn vào 2 bản Búng và Cò Pạt chỉ có con đường "độc thủy” ngược 47 thác theo sông Giăng từ đập Phà Lài để vào. Sáng sớm hôm sau, sương còn la đà, chúng tôi đã vội xuống xuồng để ngược thác vượt lên.

Vừa bước chân vào đến sân tổ công tác cắm bản Búng, chúng tôi gặp thầy Phan Anh Thống, người có thâm niên chục năm dạy ở điểm trường Tiểu học cơ sở 3 Môn Sơn. Theo thầy Phan Anh Thống, người Đan Lai nguyên là người Kinh, gốc ở Thanh Chương, Nghệ An. Vào cuối đời hậu Lê, hai dòng họ Lê và Nguyễn có mâu thuẫn. Họ Nguyễn có người làm quan trong triều nên đã lợi dụng địa vị, thảo ra sắc vua giả.

Trong sắc gửi họ Lê yêu cầu trong vòng 7 ngày phải nộp cho nhà vua 100 cây tre vàng và con thuyền liền chèo. Vì thất học, không hiểu thâm ý của họ Nguyễn, sợ phạm tội khi quân, cả họ bồng bế con cháu bỏ trốn. Cứ dọc sông Giăng, đi vào tận nơi thâm sơn cùng cốc, lấy hang đá, hốc cây làm nhà vào rừng kiếm củ măng, củ mài, lá cây, hoa trái sinh sống.

Câu chuyện "ngủ chống chạc vào cằm” là có từ những năm trước. Do chạy vào rừng sâu, sống trong hang. Để đỡ rét, người dân phải đốt lửa. Việc đốt lửa không những để sưởi mà cũng là để đuổi thú. Hang chật, người đông, nền đá lạnh, khi ngủ người dân thường quây tròn, người nọ tựa vào người kia quanh đống lửa cho ấm. Nhưng vì khi ngồi ngủ, để tránh khi ngủ say, ngã cắm đầu vào đống lửa mà người dân phải chặt cảnh cây chạc ba chống cằm. Nếu có ngủ say, bị ngã thì cũng không bị bỏng.

Bộ đội Biên phòng chuẩn bị lên đường vào cụm bản The La Cồ.

Các tin khác

“Xe đạp thồ” - Huyền thoại trong chiến thắng Điện Biên Phủ

Ký ức về "mùa hè đỏ lửa" Thành cổ Quảng Trị năm 1972

Bảo tồn giá trị văn hóa, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội

Người chiến sỹ quân y và khúc hát bi tráng giữa khói lửa Điện Biên Phủ

---

Vẹn nguyên ký ức về trận chiến Đồi A1

Sinh năm 1934, năm nay dù đã 90 tuổi nhưng khi kể lại những ngày cùng đồng đội tấn công Đồi A1 ở chiến dịch Điện Biên Phủ cách đây tròn 70 năm, đôi mắt của cựu chiến binh (CCB) Mai Đại Xá ở tổ 7, phường Đồng Tiến (TP Hòa Bình) như có lửa, giọng nói trở lên mạnh mẽ như thuở 20 tay cầm súng, bật dậy từ chiến hào hô xung phong...

Hồi ức về trận chiến đồi Độc Lập tại Điện Biên Phủ

LTS: Thiếu tướng Bùi Đức Tùng, nguyên Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ là Trung đội trưởng thuộc Đại đội 924, Tiểu đoàn 542, Trung đoàn 165, Đại đoàn 312. Thiếu tướng Bùi Đức Tùng đã kể lại những kỷ niệm tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ trong cuốn sách "Chiến sĩ Điện Biên Phủ thành phố Vinh” do Ban liên lạc chiến sĩ Điện Biên Phủ thành phố Vinh biên soạn. Báo Quân đội nhân dân Điện tử trích gửi đến bạn đọc.

Chuyện về người phụ nữ sống một mình không điện trong rừng

Cách đường tỉnh 435 gần 3km ở xóm Lòn, xã Bình Thanh, huyện Cao Phong là một căn nhà sàn cũ. Đó là căn nhà của bà Đinh Thị Thảo năm nay 63 tuổi, bà ở một mình. Nhiều năm nay bà Thảo sống trong cảnh không có điện, không ti vi với niềm đam mê trồng rừng và giữ rừng.

Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo

Những năm qua, cùng với triển khai các giải pháp nhằm tạo sinh kế cho người nghèo vươn lên, việc xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, cận nghèo cũng luôn được tỉnh quan tâm thực hiện. Ngoài đề án, chương trình hỗ trợ nhà ở, các cấp, ngành đã tăng cường huy động nguồn lực để hỗ trợ sửa chữa, xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, hoàn cảnh khó khăn, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, tạo động lực để các hộ vươn lên thoát nghèo.

Người "hóa rồng" cho tre Hòa Bình

Từ một cây tre ngà bình thường, ông Nguyễn Văn Nam ở xã Yên Trị, huyện Yên Thủy đã biến thành "rồng tre”, thể hiện tinh thần đoàn kết với mong muốn Việt Nam muốn làm bạn với các nước trên thế giới. Những tác phẩm của ông đã được nhiều nước biết đến.

Lắng đọng, thiêng liêng ở Nghĩa trang Hàng Dương

Nghĩa trang Hàng Dương, huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu gắn với Khu di tích Quốc gia đặc biệt Nhà tù Côn Đảo trong những ngày Xuân đón du khách ở mọi miền đất nước đến thăm viếng. Từ sáng sớm đến 24h, những nén hương, những bông hoa thơm ngát, tinh khôi được thắp, dâng trang trọng trên những phần mộ đem đến cho ta những cảm xúc trào dâng. Trong khuôn viên rất nhiều loài hoa khoe sắc như muốn chia sẻ, tri ân những người con đã nằm lại nơi đây.