Theo thống kê của BHXH tỉnh, tính đến ngày 30/6/2017, tổng tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN là 74.887 triệu đồng, chiếm 4,95% so với kế hoạch thu BHXH Việt Nam giao. Trong đó, nợ BHXH 61.672 triệu đồng (nợ dưới 1 tháng 7.292 triệu đồng; nợ từ 1 tháng đến dưới 6 tháng 17.515 triệu đồng; nợ 6 tháng trở lên 36.865 triệu đồng); nợ BHTN 1.779 triệu đồng; nợ BHYT 11.436 triệu đồng.

Đồng chí Hoàng Kim Bảng, Trưởng ban Chính sách pháp luật (LĐLĐ tỉnh) cho biết: Thực hiện quy chế phối hợp giữa BHXH tỉnh và LĐLĐ tỉnh trong việc trao đổi thông tin, tài liệu để khởi kiện ra tòa đối với các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN. Ngày 19/12/2016, sau khi thống nhất với BHXH tỉnh, LĐLĐ tỉnh đã chuyển 3 đơn và hồ sơ khởi kiện nợ đọng BHXH đến Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình gồm: Công ty CP ĐTTM Hưng Long (thuộc Công đoàn ngành Xây dựng) có trụ sở tại phường Tân Hòa (TP Hòa Bình) với số tiền nợ tính đến ngày 31/10/2016 trên 422 triệu đồng; Công ty CP Xây dựng Hòa Bình (thuộc Công đoàn ngành Xây dựng - đã có quyết định giải thể công đoàn cơ sở công ty) có trụ sở tại phường Đồng Tiến với tổng số tiền trên 1,8 tỷ đồng; Công ty CP Dược - thiết bị y tế Hòa Bình (thuộc Công đoàn ngành Y tế) có trụ sở tại phường Đồng Tiến với tiền nợ trên 1,6 tỷ đồng. Việc các cấp công đoàn đưa các đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN kéo dài khởi kiện ra tòa được xem là một trong các giải pháp nhằm chấn chỉnh tình trạng nợ đọng hiện nay.

Tuy nhiên, ngày 29/12/2016, Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình (nơi nhận đơn khởi kiện) đã có Thông báo số 31/TB-TA trả lại đơn kiện với lý do căn cứ khoản 1, khoản 3, Điều 205, Bộ luật Lao động thì đây là tranh chấp lao động tập thể về quyền (do chủ doanh nghiệp không thực hiện quy định Luật BHXH đóng BHXH hàng tháng cho tập thể người lao động dẫn đến nợ đọng kéo dài). Do đó, trình tự phải gửi đơn yêu cầu Chủ tịch UBND thành phố Hòa Bình giải quyết trước (theo Văn bản số 105/TANDTC ngày 14/4/2016 của Toà án nhân dân Tối cao về việc thi hành Luật BHXH). LĐLĐ tỉnh tiếp tục gửi đơn yêu cầu Chủ tịch UBND thành phố giải quyết, sau đó trong thời gian 5 ngày làm việc chờ kết quả giải quyết hoặc sau 5 ngày Chủ tịch UBND thành phố không giải quyết tiếp tục gửi lại đơn cho Tòa án. LĐLĐ tỉnh đã chuyển lại hồ sơ khởi kiện lên Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình thụ lý. Tuy vậy, hồ sơ đòi hỏi 2 loại giấy ủy quyền của từng người lao động và của tập thể người lao động (tổ chức công đoàn cơ sở nhưng để có các loại giấy tờ ủy quyền này không phải là dễ. Vì hầu hết các doanh nghiệp nợ đọng bảo hiểm đang gặp khó khăn, ngừng trệ sản xuất, người lao động phân tán làm việc ở nhiều nơi rất khó tìm. BCH công đoàn đại diện cho tập thể người lao động ủy quyền cho công đoàn cấp trên khởi kiện, bản thân cán bộ công đoàn cơ sở nếu còn cũng liên quan trực tiếp đến chủ sử dụng lao động nên có được giấy ủy quyền cũng rất khó.

Theo đồng chí Hoàng Kim Bảng, đây là khó khăn của không chỉ tỉnh ta mà của các tỉnh, thành phố trong cả nước, chưa có hồ sơ nào khởi kiện thành công. Đến tháng 4/2017, vì không đủ điều kiện, Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình đã trả lại 3 hồ sơ. Từ trình tự giải quyết trên mất khá nhiều thời gian và khó thực hiện, LĐLĐ tỉnh đã có văn bản đề xuất LĐLĐ Việt Nam tham gia với Tòa án nhân dân Tối cao có hướng dẫn cụ thể tháo gỡ khó khăn trong việc thực hiện khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng bảo hiểm. Ngoài việc xúc tiến khởi kiện theo quy định của pháp luật, trong quá trình thực thi Luật BHXH, Bộ luật Lao động, Luật Công đoàn, các cơ quan có thẩm quyền cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm. Bên cạnh đó, ngành BHXH tăng cường hiện đại hóa quản lý BHXH, thực hiện chuyển giao sổ BHXH cho người lao động. Thực hiện chế độ yêu cầu cung cấp thông tin cho người lao động để họ trực tiếp giám sát, góp phần bảo vệ quyền lợi cho người lao động tham gia BHXH, hạn chế tình trạng nợ đọng BHXH và các tranh chấp phát sinh.