Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình được tổ chức thường niên nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng việc bảo vệ DSVH dân tộc. Người khẳng định DSVH là một bộ phận quan trọng của truyền thống dân tộc, thể hiện sinh động bản sắc dân tộc. Để bảo tồn, phát huy các giá trị DSVH của dân tộc, theo Người cần phải dựa trên cơ sở trân trọng, kế thừa thành quả của các thế hệ đi trước; ra sức gìn giữ, phát huy cái hay, cái đẹp được nảy nở, lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng; phải tỉnh táo để chống lại sự xâm nhập của mọi thứ văn hóa độc hại, kiên quyết phê phán và loại bỏ những tập tục lạc hậu, cổ hủ. Người coi trọng giữ gìn bản sắc văn hóa không tách rời với tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới…

"Kim chỉ nam” cho hành động

Nhất quán trong quan điểm cũng như thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với công tác bảo tồn DSVH dân tộc, đồng thời tạo cơ sở, nền tảng quan trọng để định hướng công tác bảo vệ, phát huy giá trị DSVH ở Việt Nam, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 (khóa VIII) về "Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” xác định một trong những nhiệm vụ quan trọng là bảo tồn, phát huy các DSVH. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 (khóa XI) về "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước” tiếp tục nhấn mạnh cần huy động sức mạnh của toàn xã hội nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; xây dựng cơ chế để giải quyết hợp lý, hài hòa giữa bảo tồn, phát huy DSVH với phát triển kinh tế - xã hội.

Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng (ngày 24/11/2021), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: "Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả sáng tạo các giá trị văn hóa mới. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh gắn liền với đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, cái ác, phi văn hóa, phản văn hóa; bảo vệ những giá trị chân - thiện - mỹ”…

Những quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chủ trương, định hướng của Đảng về bảo tồn DSVH đã và đang được Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các dân tộc tỉnh Hòa Bình triển khai, thực hiện trên cơ sở vận dụng sáng tạo, linh hoạt, phù hợp với thực tiễn nhằm góp phần phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Với bề dày lịch sử, truyền thống cách mạng và những giá trị văn hóa đa dạng, giàu bản sắc, Hòa Bình đã và đang phát huy những kết quả đạt được, khắc phục tồn tại, hạn chế, quán triệt và triển khai thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, nhất là ý kiến chỉ đạo rất quan trọng của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, phát huy hơn nữa tiềm năng, lợi thế, huy động tối đa các nguồn lực để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025.

Đến nay, hệ thống văn bản chính sách, pháp luật về DSVH ngày càng được hoàn thiện hơn. Các chiến lược, chương trình, đề án bảo tồn và phát huy DSVH của Chính phủ như: Đề án "Bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đến năm 2020”; Đề án "Kiểm kê, sưu tầm, bảo quản, trưng bày, tuyên truyền DSVH truyền thống điển hình của các dân tộc thiểu số Việt Nam giai đoạn 2017 - 2020”; Chương trình bảo tồn và phát huy bền vững giá trị DSVH Việt Nam, giai đoạn 2021 - 2025… được tỉnh quan tâm thực hiện bằng những giải pháp, hành động cụ thể. Cùng với đó, nhận thức của cộng đồng về DSVH, vai trò của công tác bảo tồn, phát huy giá trị DSVH được nâng cao.

Đặc biệt, ngày 11/10/2021, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hòa Bình ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TU về bảo tồn và phát huy giá trị DSVH các dân tộc tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030. Nghị quyết nhằm mục tiêu thực hiện có hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị DSVH, làm cho giá trị của các DSVH thấm sâu, lan tỏa trong đời sống xã hội. Mở rộng giao lưu văn hóa để làm giàu thêm bản sắc văn hóa các dân tộc tỉnh trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Khai thác, phát huy có hiệu quả DSVH các dân tộc gắn với phát triển du lịch bền vững, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Khởi sắc hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Theo đồng chí Nguyễn Văn Toàn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, việc xây dựng và triển khai các nghị quyết, chương trình, kế hoạch, dự án về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc trên địa bàn tỉnh thời gian qua được quan tâm thực hiện và đạt được những kết quả quan trọng. Nhận thức của các cấp ủy, chính quyền, hệ thống chính trị về vị trí, vai trò của công tác bảo tồn, phát huy giá trị DSVH các dân tộc có sự chuyển biến tích cực. Việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị DSVH huy động được sự tham gia vào cuộc của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân.

Cùng với đó, công tác bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc có nhiều đổi mới. Nhiều mô hình: câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ dân gian; bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc; truyền dạy hát dân ca, nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật chiêng Mường và nhạc cụ truyền thống được nhân rộng tại các địa phương, đơn vị. Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội được triển khai sâu rộng, thu hút sự tham gia của các tầng lớp nhân dân. Các thiết chế văn hóa ở khu dân cư được tăng cường đầu tư, đưa vào sử dụng, cơ bản đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, giao lưu văn hóa, góp phần bảo tồn giá trị DSVH trong cộng đồng… Việc xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú, Nghệ nhân Nhân dân cho người nắm giữ, thực hành di sản được quan tâm, tạo động lực thúc đẩy, khích lệ người dân tích cực tham gia bảo tồn và phát huy giá trị DSVH trên chính quê hương mình.

Tỉnh Hòa Bình đã tiến hành kiểm kê các di tích đưa vào danh mục bảo vệ theo quy định, huy động các nguồn lực để tu bổ, tôn tạo một số di tích, khai thác trở thành điểm đến hấp dẫn du khách. Các di tích lịch sử cách mạng trở thành địa chỉ đỏ tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng, lòng tự hào dân tộc trong nhân dân, đặc biệt đối với thếhệ trẻ.

Đến nay, toàn tỉnh có 70% DSVH phi vật thể của các dân tộc nằm trong danh mục DSVH phi vật thể quốc gia được bảo tồn. Tỉnh đã lập hồ sơ khoa học DSVH phi vật thể mo Mường trình tổ chức UNESCO ghi danh trong danh sách DSVH phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại.

(Còn nữa) 

Bùi Minh