Trên mênh mang lòng hồ Hoà Bình, chiếc ca nô tăng ga rẽ nước đưa chúng tôi đến xóm Săng Bờ, xã Vầy Nưa (Đà Bắc). Đón khách bằng nụ cười tươi, anh Quách Công Lượng vồn vã: Cũng may tôi vừa kịp về. Từ sáng sớm mấy anh em đi xuống với bà con. Tuy là xóm nhưng Săng Bờ có địa bàn rộng, địa hình chia cắt. Xóm có 162 hộ dân được chia thành 4 cụm dân cư. Đây là khu vực trung tâm vì thế có những đặc thù nhất định về dân cư cũng như an ninh trật tự, nên chúng tôi phải thường xuyên xuống với dân để nắm tình hình địa bàn... 

Thú thực nếu không được anh Đinh Công Lực, Tổ trưởng Tổ bảo vệ ANTT xóm Săng Bờ giới thiệu, chúng tôi cũng không biết anh chàng Bí thư chi bộ kiêm Trưởng xóm Săng Bờ luôn nở nụ cười hiền và khiêm nhường trong lúc trò chuyện từng là cử nhân Luật. Bên ấm trà vừa pha anh Lượng kể: Năm 2013 tôi thi đỗ và trở thành sinh viên trường Đại học Luật hệ chính quy. Ngày ấy quê còn nghèo lắm. Tôi thi đỗ đại học cũng là lần đầu tiên trong xóm có người học cao đến vậy. Do đó, trong suốt 4 năm trên giảng đường đại học tôi luôn mang trong mình khát vọng trở về... 

Với mong muốn mang kiến thức và điều mới mẻ trở về góp sức xây dựng quê hương, nên ngay khi nhận tấm bằng tốt nghiệp cử nhân loại khá, anh Quách Công Lượng gói ghém hành trang chia tay đô thành phồn hoa, những cơ hội việc làm rộng mở để trở về với sóng nước. Tấm bằng đại học trên tay, kiến thức ở trong đầu, anh luôn tin sẽ phát huy được những gì đã học để làm cho cuộc sống của người dân quê mình trở nên tốt đẹp hơn. Sau 3 năm "trả nợ” gia đình nuôi ăn học bằng những mô hình kinh tế hiệu quả, năm 2020, anh Lượng tham gia công tác xã hội ở địa phương. Ban đầu là công an viên kiêm phó trưởng xóm, quá trình hoạt động anh luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đảm bảo giữ gìn ANTT ở cơ sở. Đặc thù địa bàn thuộc vùng sâu, xa, khó khăn nên trình độ dân trí, nhận thức pháp luật của người dân còn hạn chế. Tình trạng một bộ phận người dân thường xuyên uống rượu say, đánh nhau gây mất trật tự diễn ra khá phổ biến, nhất là mỗi khi các gia đình trong xóm tổ chức ăn uống, lễ Tết, cưới xin... Thấy rằng đây là một "nếp” xấu, anh bàn với Ban quản lý xóm và phối hợp Công an xã tiến hành gọi hỏi, giáo dục cá biệt đối với trường hợp thường xuyên gây gổ đánh nhau khi uống rượu. Để những trường hợp này có ý thức, trách nhiệm hơn trong việc giữ gìn trật tự xã hội, anh đề xuất thành lập tổ an ninh tự quản ở các cụm dân cư, đưa các trường hợp này vào làm tổ viên... Với cách làm đó, tình trạng uống rượu say, gây gổ đánh nhau mất đoàn kết trong xóm đã chấm dứt hoàn toàn.

Xóm Săng Bờ được hình thành trên cơ sở sáp nhập từ 2 xóm Săng Trệch và Săng Bờ. Đây được xem là khu vực trung tâm cụm các xã vùng lòng hồ Hòa Bình. Lợi dụng là địa bàn giáp ranh của nhiều xã, nhiều huyện, một số đối tượng thực hiện đánh bắt cá bằng xung điện trái phép. Trước thực trạng đó, anh Lượng chủ động nắm tình hình, đến từng hộ dân trong xóm tuyên truyền, vận động không sử dụng xung điện để đánh bắt cá trái phép. Bằng sự kiên trì, tận tâm, vận động đúng đối tượng nên nhiều trường hợp tự nguyện giao nộp dụng cụ đánh bắt cá bằng xung điện. Có thời điểm Công an xã tiếp nhận cả chục bộ xung kích điện do người dân giao nộp, trong đó nhiều người ở xóm Săng Bờ. Từ đó, vấn nạn đánh bắt cá bằng xung điện khu vực lòng hồ thuộc địa bàn xã Vầy Nưa từng bước dẹp bỏ... Thấy được những việc làm hiệu quả, ý nghĩa, vì dân, năm 2022, anh Quách Công Lượng được người dân tin tưởng bầu làm trưởng xóm. Tiếp đó, tại Đại hội Chi bộ xóm nhiệm kỳ 2022 - 2025, anh được bầu làm Bí thư chi bộ kiêm Trưởng xóm khi mới 28 tuổi. Anh trở thành Bí thư chi bộ kiêm Trưởng xóm đầu tiên của huyện  Đà Bắc có trình độ đại học và là Bí thư chi bộ xóm trẻ nhất huyện.

Dưới ánh nắng loang rộng mặt sông, những mái nhà nổi, lồng bè trở nên lấp lánh. Tiếng cá quẫy lao xao từ các lồng bè. Nhìn đàn cá lăng, trắm đen to ú nụ như bắp chuối sắp đến kỳ "xuất lồng”, ông Đoàn Viết Thành nở nụ cười thật tươi. Bởi nhờ những lồng cá này mà đời sống gia đình ông đã có sự đổi thay. Vợ chồng ông không còn những buổi giăng câu, thả lưới trong bóng đêm tối thẫm nơi vùng hồ để mưu sinh. 

Bè cá của gia đình ông Thành nằm ở mom sông. Trước gia đình ông gồm 2 vợ chồng và 2 con cũng chỉ biết mưu sinh trên vùng lòng hồ với nghề thả lưới, giăng câu. Ngày được thì no cơm. Ngày lặng chỉ biết nhìn nhau thở dài. Ngoài nghề thả lưới, giăng câu thì mấy miệng ăn của gia đình chẳng biết trông vào thứ gì khác. Cuộc sống vốn đã bấp bênh lại càng trở nên bấp bênh... 

Rồi mọi sự đổi thay khi ông được Bí thư kiêm Trưởng xóm Quách Công Lượng nói về hướng đi mới chuyển từ đánh bắt cá truyền thống sang nuôi trồng. Như "vỡ được cái đầu”, gia đình ông chuyển sang nuôi cá lồng. Cùng với sự hỗ trợ về giống, vốn ban đầu của nhà nước và vay mượn anh em, bạn bè, nhà ông Thành dựng hẳn 4 lồng cá. Với phương thức lấy ngắn nuôi dài, gối giống, gối vụ với nhiều loại cá từ trắm đen, lăng đen đến rô phi đơn tính..., mỗi năm gia đình ông thu về cả chục triệu đồng/lồng. Kể từ đó, cuộc sống không còn bấp bênh như sóng nước...

Cũng như gia đình ông Thành, gia đình các anh Đinh Công Quang, Đinh Công Thuyết, Đinh Công Thiện vốn là những hộ nghèo của xóm. Nhưng từ khi được tiếp thu ý tưởng "nuôi trồng” để phát triển bền vững của anh Quách Công Lượng, các gia đình này đã đổi thay nếp nghĩ, cách làm, mạnh dạn vay vốn đầu tư từ 5 - 6 lồng cá. Sau khi xuất lứa cá đầu tiên, cả 3 hộ tự tin làm đơn xin ra khỏi hộ nghèo. Theo thống kê, hiện xóm Săng Bờ có 100/162 hộ làm nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy sản với khoảng 140 lồng cá. Đời sống người dân đã cơ bản đổi thay.

Tuy vậy, khi trò chuyện với chúng tôi, anh Lượng trăn trở bởi tỷ lệ hộ nghèo của xóm còn khá cao với 39 hộ nghèo. Đa phần các hộ nghèo vì thiếu vốn đầu tư phát triển kinh tế. "Tới đây tôi sẽ tìm cách để các hộ nghèo có cơ hội vươn lên. Trước mắt cùng với sự hỗ trợ của nhà nước bằng các chính sách, tôi sẽ phát động các hộ dân trong xóm tham gia hỗ trợ, giúp đỡ hộ có hoàn cảnh khó khăn hơn về giống, vốn, kinh nghiệm để khởi tạo mô hình nuôi cá lồng. Đó là hướng đi hiệu quả đã được chứng minh”, anh Lượng chia sẻ. Với ý tưởng này tin tưởng anh sẽ làm được. Giống như lần chàng trai này đã dứt khoát từ bỏ chốn phồn hoa đô thành để trở về với khát vọng hiện thực hóa giấc mơ giúp người dân thoát nghèo như năm nào...