Việc giữ gìn, phát huy những giá trị văn hoá truyền thống trong cuộc sống hiện đại, hội nhập dần trở nên khó khăn hơn. Trong hành trình đó, các nghệ nhân của tỉnh Hoà Bình vẫn luôn cần mẫn, bền bỉ, tâm huyết nhằm trao truyền cho thế hệ mai sau.

Năm 2022, Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Bùi Văn Minh, xã Văn Sơn (Lạc Sơn) vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân (NNND) loại hình tập quán xã hội và tín ngưỡng. Ông cũng là người đầu tiên của tỉnh Hòa Bình được phong tặng danh hiệu cao quý này.

Sớm được tiếp xúc với mo Mường và được truyền nghề từ người ông đáng kính, bởi vậy từ khi 16 tuổi, NNND Bùi Văn Minh đã tận tường, thông thạo, có thể thực hành mo. Hiện ông đã có gần 40 năm nắm giữ, thực hành loại hình di sản văn hoá phi vật thể tập quán và tín ngưỡng mo Mường. Nhiều năm qua, ông tích cực sưu tầm những bài diễn xướng để truyền dạy cho các thầy mo trẻ, thế hệ kế cận. Trên cương vị Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) Mo Mường huyện Lạc Sơn, ông đã có nhiều đóng góp nổi bật trong quá trình thành lập và phát triển CLB. Từ 25 thành viên ban đầu, đến nay, CLB quy tụ 50 thành viên, người nhiều tuổi nhất ngoài  90, người ít tuổi nhất gần 30 tuổi. NNND Bùi Văn Minh cho biết:   "Bằng tâm huyết và niềm đam mê, chúng tôi truyền dạy tất cả kiến  thức, kinh nghiệm quý báu, những bài mo cổ cho các thầy mo trẻ.      Bởi đây sẽ là lực lượng nòng cốt   tận tâm, chung sức trong công cuộc lưu giữ, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống đặc sắc của dân tộc, nhất là mo Mường trong dòng chảy của xã hội hiện đại…”.  

Bên cạnh đó, ông dành thời gian tham gia sinh hoạt cùng một số CLB giữ gìn bản sắc văn hoá trong trường học với mong muốn giáo dục truyền thống văn hoá dân tộc cho thế hệ trẻ. Không chỉ dành trọn đam mê, tâm huyết với mo Mường mà từ khi 15 tuổi, NNND Bùi Văn Minh đã tìm kiếm, sưu tầm hiện vật cổ quý hiếm của dân tộc Mường ở các địa phương trên địa bàn tỉnh. Tại nhà của ông hiện có gần 1.000 hiện vật cổ của người Mường được trưng bày, lưu giữ, bảo quản.

Ông Bùi Thanh Bình ở phường Thái Bình (TP Hòa Bình) từng học đàn ắc-cooc-đê-ông tại Trường Văn hóa - Nghệ thuật Tây Bắc nhưng sau đó rẽ hướng trở thành hướng dẫn viên Công ty du lịch Hòa Bình. Năm 2022, ông được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu NNƯT loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian.

Được sự đồng ý của UBND tỉnh, năm 2014, nghệ nhân Bùi Thanh Bình thành lập Bảo tàng Di sản văn hóa Mường. Gia tài hơn 6.000 hiện vật được trưng bày tại bảo tàng là thành quả trong hơn 30 năm ông rong ruổi khắp mọi miền của Tổ quốc để sưu tầm những di vật, cổ vật dân tộc Mường. Trong đó không ít hiện vật quý được xem là "độc nhất vô nhị”. NNƯT Bùi Thanh Bình quan niệm: "Hiện vật không phải vô tri, vô giác mà đều có giá trị văn hóa, tinh thần riêng biệt, đó là những báu vật cần phải lưu giữ cho muôn đời sau”. Những năm qua, Bảo tàng Di sản văn hóa Mường trở thành điểm tham quan, trải nghiệm, nghiên cứu văn hoá hấp dẫn thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế.

Để lan toả tinh hoa văn hoá dân tộc, ông tích cực tham gia dàn dựng tái hiện một số lễ hội cổ truyền; trực tiếp giảng dạy chiêng Mường cho nhiều lớp học, CLB trong và ngoài tỉnh; phục dựng không gian văn hoá Mường tại Làng Văn hoá các dân tộc Việt Nam… Dành trọn tình yêu và tâm huyết, với nhiều đóng góp nổi bật trong công tác bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa của dân tộc, NNƯT Bùi Thanh Bình được nhận nhiều bằng khen, giấy khen của các cấp, ngành.

Là người con dân tộc Thái, từ thuở nhỏ, bà Hà Thị Bích ở xã Nà Phòn (Mai Châu) được nuôi dưỡng tâm hồn bằng những làn điệu dân ca dân tộc mộc mạc, tinh tế và đượm chất trữ tình. Tha thiết yêu và trọn tình với dân ca Thái, những năm qua, bà miệt mài bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị và lan toả, truyền lửa đam mê cho thế hệ trẻ, để làn điệu dân ca sống mãi với thời gian.

Năm 2022, nghệ nhân Hà Thị Bích được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu NNƯT loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian. Nắm giữ nghệ thuật dân ca Thái, thuộc lòng nhiều làn điệu, hàng trăm bài hát cũng như đối đáp thuần thục, hiểu sâu sắc ý nghĩa của từng câu hát, NNƯT Hà Thị Bích như "kho tàng nghệ thuật sống”. Bà tự hào giới thiệu về "kho báu”, tài sản vô giá mà bà hết mực nâng niu, trân trọng là quyển sổ ghi chép gần 200 bài dân ca Thái do chính bà sưu tầm và kiên trì, nắn nót chép lại từ năm 1998. Sở hữu giọng ca trong trẻo, say đắm lòng người cùng sự am hiểu về dân ca Thái, bà tham gia không ít cuộc thi hát và sở hữu bộ sưu tập giấy khen, giải thưởng.

Với khát vọng lan toả niềm đam mê, bà đã thành lập CLB dân ca Thái xóm Xăm Pà. Sau gần 6 năm thành lập và phát triển, CLB hiện có 30 thành viên là thiếu nhi, thanh thiếu niên, phụ nữ, trong đó, thành viên nhỏ tuổi nhất mới 5 tuổi. NNƯT Hà Thị Bích bộc bạch: "Là món ăn tinh thần quan trọng trong đời sống văn hoá, bởi vậy tôi luôn đau đáu, trăn trở việc giữ gìn, phát huy giá trị của dân ca Thái. Tình yêu với nghệ thuật truyền thống dân tộc là động lực để tôi cố gắng giữ gìn trọn vẹn giá trị, truyền nhiệt huyết, ươm mầm đam mê cho thế hệ sau, để dân ca Thái mãi ngân vang”.

Nghệ nhân Ưu tú Hà Thị Bích, xã Nà Phòn (Mai Châu) chép lại các bài dân ca Thái do bà sưu tầm.

Các nghệ nhân trên địa bàn tỉnh Hoà Bình đã, đang không ngừng cống hiến, giữ gìn và truyền dạy tinh hoa văn hoá mỗi dân tộc. Sự dày công và tâm huyết của họ góp phần tạo nên mạch nguồn bất tận của dòng chảy văn hoá dân tộc, từ truyền thống đến hiện tại và tương lai.