(HBĐT) - Sau nhiều cố gắng, nỗ lực, kiên trì tuyên truyền, vận động, tính đến tháng 11/2019, huyện Mai Châu đã vận động được 17 hộ, 59 nhân khẩu đồng bào dân tộc Mông từ các địa phương khác đến xâm canh, xâm cư (XCXC) trở về địa phương cũ sinh sống. Tuy nhiên, theo đánh giá của huyện Mai Châu, để giải quyết tình hình XCXC, di cư tự do (DCTD) trên địa bàn huyện vẫn rất cần sự vào cuộc đồng bộ, hỗ trợ của các cấp, ngành.

Là xã vùng sâu của huyện Mai Châu, nằm cách trung tâm huyện 30 km, Cun Pheo đang trở thành một điểm "nóng” về XCXC, đặc biệt là tại xóm Táu Nà, địa bàn cách trung tâm xã 10 km. Đồng chí Lò Văn Thiên, Chủ tịch UBND xã Cun Pheo cho biết: Do là địa bàn vùng sâu, xa, có diện tích rộng, đường sá đi lại còn nhiều khó khăn nên Táu Nà đã trở thành điểm "nóng” về hoạt động XCXC, DCTD. Tình trạng này bắt đầu từ năm 2015. Tiếp sau đó có thêm nhiều người dân từ các nơi khác đến chiếm dụng đất sản xuất, dựng nhà. Thời điểm nhiều nhất có đến gần 40 hộ đồng bào người Mông ở các tỉnh Sơn La, Yên Bái và Thanh Hóa DCTD đến XCXC. Trước thực trạng trên, xã đã báo cáo với UBND huyện và các ngành chức năng để tuyên truyền, vận động người dân trở về nơi ở cũ. Cùng với đó, UBND xã thường xuyên phối hợp với lực lượng Công an, Kiểm lâm và các ngành, đoàn thể tổ chức các đợt tuyên truyền, vận động nhưng đa phần người dân không chấp hành. Nhiều hộ vẫn tiếp tục chiếm dụng đất phát nương làm nhà và có ý định định cư lâu dài tại đây.

Theo thống kê, tính đến tháng 10/2019, tại khu vực suối Rằm có 53 hộ với 284 nhân khẩu, gồm 22 hộ, 117 nhân khẩu là người Mông các tỉnh: Sơn La, Yên Bái, Thanh Hóa XCXC (trong đó, Sơn La 16 hộ, 80 nhân khẩu; Yên Bái 4 hộ, 27 nhân khẩu; Thanh Hóa 2 hộ, 10 nhân khẩu) và 31 hộ, 167 nhân khẩu người Mông thuộc xã Hang Kia (Mai Châu) sang XCXC (trong đó, xóm Thung Mài 5 hộ, 25 nhân khẩu; xóm Hang Kia 5 hộ, 30 nhân khẩu; xóm Thung Mặn 2 hộ, 8 nhân khẩu, xóm Thung Ằng 19 hộ, 104 nhân khẩu). 

Đáng nói, tình trạng DCTD diễn biến phức tạp, có xu hướng tăng. Nếu như cuối năm 2015 có khoảng 10 hộ người Mông ở tỉnh Sơn La DCTD đến XCXC tại khu vực này, thì thời điểm cao nhất có 38 hộ. Sau khi được tuyên truyền, vận động đã có hộ trở về địa phương cũ sinh sống. Như mới đây nhất là 4 người của hộ Giàng A Dùng ở bản Suối Kếnh, xã Kim Bon, huyện Phù Yên (Sơn La) DCTD đến suối Rằm từ tháng 12/2017 và 6 người của hộ Vàng A Hanh ở bản Làng Mảnh, xã Tà Xi Láng, huyện Trạm Tấu (Yên Bái) DCTD từ Krông Nô (Đắk Nông) đến suối Rằm từ tháng 9/2017 đã trở về địa phương cũ sinh sống...

Sau khi DCTD đến XCXC, nhiều hộ đã dựng nhà kiên cố, lập bàn thờ tổ tiên và có ý định định cư lâu dài. Như gia đình Thào A Páo, Sồng A Da, Mùa A Su, Mùa A Nhà, Sồng A Súa, Mùa A Cha, Mùa A Sáu... sau khi DCTD đến suối Rằm đã làm nhà gỗ 3 gian, lập bàn thờ tổ tiên. Trong số 22 hộ người Mông ở các địa phương khác DCTD đến khu vực suối Rằm có hộ đã từng nhiều lần DCTD đến các địa phương khác XCXC như hộ Mùa A Sử (Sự), hộ khẩu thường trú tại Trạm Tấu (Yên Bái) năm 1999 di cư từ Thung Mác đến Phúc Sơn, Quan Hóa (Thanh Hóa), năm 2001 di cư đi đến Krông Nô (Đắk Nông), đến tháng 7/2019 di cư về suối Rằm. Hộ Hờ A Kê năm 1993 di cư từ Trạm Tấu (Yên Bái) đến xã Trung Sơn, Quan Hóa (Thanh Hóa), năm 1995 di cư sang xã Trung Thành, Quan Hóa (Thanh Hóa), đến năm 2011 DCTD đến Krông Nô (Đắk Nông), tháng 6/2017 di cư về suối Rằm. 

Diện tích xâm canh trồng lúa nương mỗi hộ trung bình khoảng 3 - 4 ha. Toàn bộ diện tích đất XCXC của các hộ đều nằm trong khu đất được UBND tỉnh giao cho một nhà đầu tư để trồng và phát triển rừng. Ngoài các hộ XCXC nói trên, còn có hơn 100 hộ dân của xã Hang Kia đến xâm canh ở khu vực này với tổng diện tích khoảng 600 ha.

Theo đồng chí Hà Tuấn Hải, Trưởng Phòng Dân tộc huyện Mai Châu, khu vực các hộ đồng bào người Mông đến XCXC thuộc địa bàn xóm Táu Nà là khu vực giáp ranh giữa 3 tỉnh: Hoà Bình, Sơn La, Thanh Hoá. Đây là nơi có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cách trung tâm xóm khoảng 10 km, giao thông đi lại vô cùng khó khăn, chỉ có đường mòn đi bộ. Khu vực này không được quy hoạch xây dựng khu dân cư. Do vậy, không có hạ tầng kỹ thuật như điện, đường, trường, trạm... Tình trạng DCTD trên địa bàn xã Cun Pheo thời gian qua đã gây khó khăn cho công tác quản lý nhân khẩu, hộ khẩu, phá vỡ quy hoạch bố trí dân cư, quy hoạch đất, vùng sản xuất, tiềm ẩn nhiều phức tạp về ANTT và nhiều hệ lụy về KT-XH địa phương.

Trước thực trạng đó, UBND tỉnh đã thành lập Ban chỉ đạo tuyên truyền vận động đồng bào XCXC tại khu vực suối Rằm trở về địa phương cũ. Huyện uỷ, UBND huyện Mai Châu cũng đã thành lập các tổ công tác phối hợp tuyên truyền, vận động, tổ chức cho các hộ DCTD ký cam kết trở về địa phương cũ sinh sống. Tuy nhiên, chỉ có 33/38 hộ ký cam kết. Trong đó, mới vận động được 17 hộ, 59 nhân khẩu người Mông ở huyện Bắc Yên (Sơn La) trở về địa phương cũ sinh sống. Các hộ còn lại vẫn giữ ý định định cư lâu dài tại khu vực này. Dù cho trước đó, các tỉnh có hộ dân DCTD đã thành lập tổ công tác đến để tuyên truyền, vận động trở về địa phương sinh sống nhưng các hộ dân đều không muốn trở về.

Để ổn định dân cư, UBND huyện Mai Châu đã đề xuất với UBND tỉnh báo cáo Chính phủ cho xây dựng khu tái định cư mới thuộc xóm Táu Nà với quy mô 50 hộ dân, gồm các hộ dân của các tỉnh DCTD và các hộ dân di cư từ xã Hang Kia sang khu vực suối Rằm từ nhiều năm trước, với tổng mức đầu tư khoảng 70 tỷ đồng theo chính sách ổn định dân cư của Chính phủ. 

"Huyện đã tăng cường công tác tuyên truyền, vận động các hộ dân có hướng trở về địa phương cũ sinh sống để thụ hưởng các chính sách ưu đãi. Đối với những hộ không về huyện cũng đề xuất cấp có thẩm quyền nghiên cứu, áp dụng các chính sách phù hợp nhằm tạo điều kiện cho người dân ổn định đời sống và thụ hưởng các chính sách an sinh xã hội. Hiện nay, huyện đang triển khai các bước lập dự án, thủ tục đầu tư khu tái định cư mới. Ngoài ra, huyện cũng đã đề xuất UBND tỉnh rà soát lại quỹ đất sản xuất để giao cho các hộ dân. Song song với đó, các tổ công tác của tỉnh, huyện vẫn tiếp tục vận động, tuyên truyền các hộ dân trở về địa phương cũ sinh sống, không tiếp tục lôi kéo, kích động các hộ dân di dân tự do nhằm đảm bảo ANTT trên địa bàn” - đồng chí Hà Tuấn Hải cho biết thêm.