Ông cụ đi có trăm cây số mà nghe xa xôi quá. Một ngày khác với mọi ngày, cô con gái út chạy khắp làng hỏi mượn cái khóa, thứ duy nhất ở căn nhà này cha bao giờ có. Mượn được khóa rồi, mắc lên hai cái tai khóa đã hoen rỉ từ năm nảo năm nào, bà Lãm đi chợ, ra đến cổng còn ngẩn ngơ nhìn vào nhà. Tai bà còn văng vẳng câu nói hôm nào của anh bộ đội có thân hình cường tráng cầm cái khăn mặt ra giếng nước nói vọng vào:

- Từ nay tôi sẽ ở nhà trông nom cơ nghiệp với mình cả đời.

Nhưng lần này ông phải cất công một chuyến đi thật.

Không đi thì cái cây và tảng đá cứ ám ảnh ông mãi. Đã có cả chục lần đoàn tìm kiếm hài cốt dùng bản đồ định vị, bao cuộc đào xới tìm kiếm nhưng mà chừng ấy năm, đến cây rừng còn khô mục, suối đã đổi dòng rồi mưa lũ, biết cái mộ chôn vội ấy ở đâu mà tìm.

Một sáng, mưa phùn lay phay, bà Liên ngồi trước hiên, khuôn mặt như một miền hoang mạc đã khô những dòng sông lệ, bà nói bình thản như chuyện của người khác.

- ông nhà em không may nằm lại chỗ ấy, vật đổi sao rời, chừng ấy lần đi, chắc ở đâu quen đấy, ông chẳng muốn về với mẹ, con, bà cháu em nữa rồi bác ạ.

ông Lãm thức trắng một đêm. ừ thì mặt đất có đổi thay, dấu vết của rừng già dẫu được xóa nhòa thì nào có ai xóa nổi cái cây và hòn đá ấy trong lòng ông. Giờ đoàn quy tập mộ liệt sĩ có cả các bạn cựu chiến binh Lào, nghe bảo trong rừng vẫn còn hàng trăm người lính nằm lại. Đêm ấy, cao điểm của bọn phỉ nắm giữ tối đen như mực. Đêm không trăng ở miền đất lạ càng mênh mông. Trinh sát đã thám thính, cũng chỉ một con đường duy nhất, men theo vách đá, có chỗ non một bàn chân, người nào muốn leo lên phải giữ thăng bằng. Nếu mất bình tĩnh, giật mình bám tay vào một mỏm đá, một bụi dây leo hay làm một con chim rừng giật mình vỗ cánh phát ra tiếng động sẽ làm mồi cho khẩu trung liên trên kia.

Tất cả những người lính lặng lẽ bám theo nhau trong đêm. Người quê Bắc Ninh, Bắc Giang, giọng nói lúc nào cũng như nước giếng Đền Cùng sóng sánh lời quan họ. Người Nam Định khẳng khái, mấy cậu quê Hòa Bình, Phú Thọ có tí rừng núi lúc nào cũng nhanh nhảu kiếm thức ăn cải thiện bữa cơm dã chiến. Giờ đây, tất cả đều lầm lũi giẫm lên dấu chân nhau. Miền đất của triệu voi hiền hòa, cả đến những người lính xứ sở này đang cầm súng cũng không thể ngờ được trên quê hương của mình lại có những tên thổ phỉ thâm độc. Bao mùa trăng rừng chảy máu, cả những thớt voi lừng lững gục xuống, người Lào li tán, điệu Lăm vông chẳng còn được múa trong đêm bình yên như thuở nào.

Đã tới điểm cao, cảm giác họng súng đen ngòm nhìn mình như con quái vật. Thoáng chút rùng mình nhưng Lãm đã kịp trấn tĩnh, sợ là đồng lõa với cái chết, phải can đảm tìm tới tử huyệt mà kết liễu nó. Lặng lẽ, đá vẫn sắc và lạnh như ngày nào bước chân trên dãy Trường Sơn, từng người một cắp súng luồn sâu vào hang ổ định. Súng đã nổ, chát chúa, tiếng súng địch đáp trả gay gắt không kém, đánh giáp lá cà... Trận chiến quyết liệt, Lãm không nhớ được mình đã bị thương vào cánh tay phải như thế nào nhưng toàn bộ lực lượng của địch chốt giữ cao điểm đã bị tiêu diệt.

Phải nhanh chóng rút quân trước lúc trời sáng, đã có lệnh từ cấp trên báo xuống, lực lượng ta mỏng cần chi viện mới có thể chắc chắn chốt giữ. Đêm đặc quánh, sau trận chiến súng nổ chát chúa, không gian lại yên tĩnh rợn ngợp. Cánh tay phải đau buốt đã bắt đầu rỉ máu ở chỗ vải băng bó, buông thõng, khẩu AK báng gập khoác trên vai, Lãm cố hết sức mà không kéo nổi Hùng nhích lên khỏi mặt đất. Người cậu ta mềm nhũn như miếng thịt. Trong bóng tối, Lãm vẫn cảm nhận được hơi thở yếu dần. ở nơi rừng núi, giữa lúc đất trời hòa làm một, con người ta cảm nhận rõ hơn lẽ sinh tử, sống và chết chỉ trong gang tấc. Mình sẽ bế được Hùng lên, cả một miền quan họ đang bừng sáng trong tâm trí anh. "Tất cả đang đợi mày đó Hùng!”, Lãm nói mà như nghẹn lại, anh với tay tìm lỗ mũi bạn, mới thôi mà, hơi thở vừa qua đây nhưng mà Hùng ơi...

Lúc chiều, buổi chiều cuối cùng ấy, ông Lãm đã ngắm rất kỹ cái cây có những chạc rất đẹp. Sau này miền đất này được giải phóng, nhất định anh sẽ về thăm lại. Đêm ấy, anh đã vùi đất chôn cất Hùng bằng trí nhớ trước khi ánh mặt trời tắt. Tảng đá anh vần để vùi lên, không quên bỏ vào chiếc bi đông nước một cây bút anh luôn gài trên ngực áo. Đêm đen, không cho anh ghi một dòng tên Hùng trên đó, tất cả chỉ có thể đánh dấu được như thế. Ai ngờ sau đêm ấy, Lãm xa nơi này mãi.

Một bàn tay đập nhẹ vào vai ông Lãm. ông Lợi, tiểu đội trưởng đứng bên ông từ lúc nào. Đã hơn 30 năm, từ cái chiều hôm ấy, ông mới lại nhìn thấy ánh mặt trời gác trên đỉnh núi nơi đây, vẫn vầng đỏ ối ấy, vẫn màu trời xanh bình yên.

- Cánh mình già rồi, có lục tung cánh rừng cũng không thấy đâu ông Lãm à mà cái chân ông giờ còn nhúc nhắc được không - Tiếng ông Lợi ồm ồm.

- Ông để tôi thử nốt một lần - ông Lãm quả quyết nói với người đồng đội già.

ông đi, cảm thấy như toàn thân đang chống lại mình, mình mẩy đau ê ẩm. Nhưng mà có phải cậu chờ mình không Hùng? Đợi mình đến cậu mới cho mọi người tìm thấy cậu? Trước lúc quay lưng rút đi mình đã hứa với cậu mình sẽ trở lại. Ba mươi năm có lẻ, ừ, ba mươi năm mình vẫn lên đây tìm cậu.

ông Lãm đi mãi, vẫn quanh sườn dốc ấy mà sao không có một cái cây hay tảng đá nào. ông bình thản, mình thất bại lại thêm một lần thất bại như cái đêm không đưa được Hùng về tuyến sau. ông lặng lẽ châm thuốc hút. Làn khói bay ngơ ngác giữa rừng già. ông cúi xuống một mô đất rồi thì thầm như lời tạ tội, mắt ông nhòe đi...

Bất chợt, ông thấy một cánh chim vụt bay lên từ mỏm núi, cái mỏn núi sao nhìn quen đến vậy, ông càng cố gắng nhớ càng thấy khó, ờ, đúng rồi, cũng góc núi này, trời... Hùng ơi. Cái cây, tảng đá đâu rồi, mình đã già rồi có đâu trẻ mãi như cậu ngày nào. Cậu đây rồi, ngay tại chỗ này…

Đoàn người vỡ òa hạnh phúc, những chàng thanh niên sinh ra sau chiến tranh nhẹ nhàng nâng niu từng mảnh xương còn sót lại của người chiến sĩ năm nào. Chiều ấy về đến nhà, ông Lãm lại treo bộ quân phục cũ kỹ lên góc tường. Bà Lãm nhìn chồng, đôi mắt nhòe đi nhưng ánh lên niềm vui.

- Lần này ông không đi nữa chứ?

- ừ, bà ạ, tôi sẽ ở nhà trông đàn gà với bà và dắt thằng cu Bi tập đi. Mà sao bà không lấy cho tôi cái khăn tắm ra giếng rửa mặt cho mát chứ?

Truyện ngắn của Bùi Việt Phương