Tản văn của Bùi Việt Phương

Hình như mùa cũng như cuộc đời. Xuân hồn nhiên, hạ hồ hởi, thu trầm tư, còn đông sâu lắng. Trong một ngày gió đem về cái lạnh đằm sâu cuối thu hay sự khởi đầu non nớt của đông, cổ áo dường như còn chưa muốn cao thêm. Ta còn lưu luyến gì ở bên kia dãy đồi? Nơi ấy lá đã rụng, mây đã về quần tụ, gió đi hoang suốt đêm qua mà chưa được nghỉ chân...

Sớm nay, trời nhạt màu pha trắng đục, cái ngã ba phố núi bỗng dưng là lạ. Bà cụ già bán nước bên gốc cây cổ thụ đã nhóm lửa từ lúc nào. Cái bếp lò nhỏ lắm, siêu nước cũng nhỏ, lửa cũng khiêm nhường lấp ló trong làn sương mỏng. Phía trên chiếc bàn gỗ thông dưới mái bạt, ông cụ đã quấn chiếc khăn len to sụ. Nhớ có lần ông bảo:

- Mỗi năm, cái khăn len sợi to này lại ở với tôi lâu hơn, nghĩa là mỗi tuổi, mùa đông của tôi dài hơn của anh.

Cái bếp lò ấy đã đỏ lửa là khi gió rét về. Ai đi qua khúc đường cũng muốn nán lại đôi chút để cảm nhận cái tín hiệu ấy. Ờ, thì ra đông đấy. Gớm chưa, lại hết năm, hóa ra bao ngày qua ta đâu có làm nổi việc gì. Lửa nhóm lên lại thấy ngày qua vô thường.

Rồi một mùa qua nơi ấy chỉ thấy mờ mịt mưa phùn. Phố núi chẳng giống ở đâu, rét có cái lý riêng mà khác biệt. Những đôi giày lấm lem vội vã mang bùn đất thế nhân vào nhà, chất thêm bức bối nhọc nhằn. Phía xa cánh rừng đã thưa, những thân cây lấy gỗ đơn điệu ít cành lá, cái lạnh như trôi tuột xuống mà phủ kín đất nâu. Trong những ngôi nhà, sau những bữa cơm bộn bề cái lo, lửa không còn, những đôi mắt nhìn nhau lạnh nhạt.

Tôi bước xuống chuyến xe, đất đỏ lặng như mặt trời bao ngày đã ngủ vùi trong đất, bàn chân rính bùn mà vẫn ấm. Ờ thì ta đi bộ, đường có xa, chân có mỏi vẫn là đất quê, phố quê, đi mải miết từng ấy năm tháng, suốt bốn mùa mà hôm nay vẫn lạ. Rồi mùa đông này, đốm lửa ấy cũng sáng lên nhưng khó khăn lắm mới trụ lại khi gió đã già nua trên miền núi cao này.

Người con gái của đôi vợ chồng ấy bàn tay còn non nớt, vụng về, cái khăn mỏng khoác hờ trên vai, tuổi ấy hình như người ta chưa sợ cái lạnh. Thắp lên để nói với mọi người là cha mẹ cô đã đi xa, khuất phía núi, phía rừng và ánh sáng. Bao người đi qua ngước nhìn, như là tò mò, kì dị giữa phố xá có một tín hiệu hoang dã. Không, người ta đã đợi rất lâu rồi, đợi ngọn lửa ấm lòng để bùn đất in dấu giày không lấm vào cỏ dại, mang hơi ấy về để sưởi cho những mái nhà đang mướt mát dưới làn mưa bụi. Cũng chỉ có khúc đường ấy vẫn cong để những vòng xe chậm lại, những âu lo điềm đạm lại, những kiếm tìm tỉnh ngộ cơn mê. Lửa dọi vào cõi vô minh, vào lãng quên ư? Có lẽ đâu có huyền viễn đến vậy. Chỉ là, lửa báo mùa rét đã về, lửa mới lắm, ấm lắm thì chả có cớ gì lòng ta còn cũ kỹ...