Không có thành công nào dễ dàng, đặc biệt với một tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn như Hòa Bình. Trong quá trình tái cơ cấu kinh tế, địa phương gặp nhiều thách thức từ cơ sở hạ tầng yếu kém, khó khăn trong thu hút đầu tư, đến rào cản về nhận thức.

Cần thẳng thắn nhìn nhận, trước khi tái cơ cấu, Hoà Bình không phải điểm đến nổi bật trên bản đồ đầu tư, nhất là so với các tỉnh đồng bằng. Nguyên nhân một phần do môi trường đầu tư kinh doanh của tỉnh chưa thật sự thông thoáng, thủ tục hành chính còn phức tạp. Bên cạnh đó, việc quảng bá tiềm năng, mời gọi đầu tư trước đây chưa mạnh mẽ. Những hạn chế này khiến dòng vốn đầu tư, đặc biệt là vốn FDI đổ vào tỉnh còn khá khiêm tốn trong giai đoạn đầu triển khai tái cơ cấu.

Theo quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Hoà Bình dự kiến phát triển 16 khu công nghiệp (KCN), 38 cụm công nghiệp (CCN) với tổng diện tích trên 3.600 ha. Hiện, UBND tỉnh đã quyết định thành lập 5 KCN, trong đó 3 KCN đang hoạt động; quyết định thành lập 16 CCN. Việc triển khai xây dựng các khu, CCN đã đáp ứng được yêu cầu phát triển, tạo ra môi trường về mặt bằng để thu hút các nhà đầu tư (NĐT) hạ tầng, các doanh nghiệp (DN) sản xuất trong và ngoài địa phương, góp phần tăng năng lực sản xuất, đẩy nhanh tốc độ phát triển KT-XH. Dù vậy, trong quá trình phát triển và quản lý khu, CCN vẫn gặp một số vướng mắc, nhất là trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, thu hồi đất, tái định cư… Hầu hết các khu, CCN không có quy hoạch hạ tầng xã hội như nhà ở công nhân, nhà trẻ, khu vui chơi giải trí, gây khó khăn trong thu hút lao động.

Bên cạnh đó, do điều kiện địa hình chia cắt, giao thông kết nối giữa các vùng trong tỉnh và kết nối tỉnh với trung tâm kinh tế (Hà Nội, vùng đồng bằng) chưa thuận lợi, gây khó khăn, nhất là trong vận chuyển hàng hoá, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của DN. Chưa kể đến nhiều khu vực nông thôn, vùng sâu chưa được sử dụng điện lưới, thiếu ổn định, thiếu nước sản xuất... Ngay cả hạ tầng mềm như hệ thống giáo dục - đào tạo, y tế, thương mại của tỉnh so với mặt bằng chung còn ở mức thấp, phần nào cản trở việc thu hút chuyên gia, lao động chất lượng cao đến làm việc và sinh sống lâu dài.

Là tỉnh miền núi với xuất phát điểm thấp, Hòa Bình gặp khó khăn về vốn đầu tư và nguồn nhân lực chất lượng cao. Ngân sách địa phương hạn hẹp khiến đầu tư hạ tầng, hỗ trợ DN còn hạn chế. "Đội ngũ DN của tỉnh tuy tăng nhanh về số lượng, song về quy mô, 98% là DN nhỏ và siêu nhỏ. Số DN lớn đầu tàu còn khiêm tốn, dẫn đến sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao”- ông Hà Trung Nguyên, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN tỉnh cho hay.

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế kéo theo chuyển đổi cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp, dịch vụ. Ban đầu, một bộ phận lao động nông thôn gặp khó khăn do thiếu kỹ năng và tác phong công nghiệp. Bên cạnh đó, theo đồng chí Hà Ngọc Tuấn, Chủ tịch Liên minh hợp tác xã tỉnh, không ít nông dân còn tâm lý e ngại khi áp dụng kỹ thuật mới, gia nhập hợp tác xã kiểu mới, do đã quen sản xuất nhỏ lẻ tự do. Sự thay đổi thói quen, nếp nghĩ, cách làm của người dân không thể diễn ra một sớm một chiều, đòi hỏi sự kiên trì tuyên truyền và những mô hình mẫu để thuyết phục…

Mặc dù chồng chất khó khăn, tỉnh Hòa Bình đã không chùn bước. Trên cơ sở nhận diện rõ những hạn chế và nguyên nhân, lãnh đạo tỉnh đề ra các giải pháp mạnh mẽ để khắc phục. Trước hết, tỉnh đặc biệt coi trọng việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nhằm thu hút tối đa các nguồn lực xã hội. Tỉnh xác định rõ: DN phát triển thì tỉnh mới phát triển, do vậy, việc đồng hành cùng NĐT là một trong những ưu tiên hàng đầu. 

Các chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) và cải cách hành chính (PAR Index) của Hòa Bình những năm gần đây có bước tiến mạnh. Năm 2023, Chỉ số cải cách hành chính của tỉnh xếp thứ 23/63 tỉnh, thành phố. Đặc biệt, Hòa Bình xếp thứ 8 cả nước về Chỉ số hài lòng của người dân và DN đối với sự phục vụ hành chính. Thủ tục hành chính trong đầu tư kinh doanh được tinh giản tối đa: thủ tục đăng ký DN được giải quyết trong 1 ngày, thời gian cấp phép xây dựng chỉ còn trung bình 14 ngày… Tỉnh cũng thành lập Ban Chỉ đạo các dự án trọng điểm của tỉnh, do đồng chí Bí thư Tỉnh uỷ Nguyễn Phi Long làm Trưởng ban. Định kỳ Ban Chỉ đạo họp để tháo gỡ khó khăn cho các dự án trọng điểm. Những nỗ lực này đã tạo niềm tin cho DN, NĐT, thể hiện qua việc ngày càng nhiều dự án được đăng ký và triển khai tại Hòa Bình.

Song song đó, theo đồng chí Chu Văn Thắng, Trưởng Ban quản lý các KCN tỉnh, Hòa Bình ban hành nhiều chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư hấp dẫn. Tỉnh áp dụng mức ưu đãi cao nhất về thuế thu nhập DN, tiền thuê đất đối với dự án đầu tư vào lĩnh vực tỉnh ưu tiên hoặc đầu tư ở địa bàn khó khăn. Các NĐT vào nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, du lịch cộng đồng… được hỗ trợ một phần kinh phí xây dựng hạ tầng, đào tạo lao động…

Định kỳ hàng năm, tỉnh tổ chức Hội nghị xúc tiến đầu tư quy mô lớn, mời gọi các DN tiềm năng đến tìm hiểu cơ hội. Lãnh đạo tỉnh thực hiện phương châm "theo sát bước chân NĐT” - kịp thời gặp gỡ, đối thoại để lắng nghe và tháo gỡ vướng mắc. Chính nhờ những chính sách thân thiện, cởi mở này, Hòa Bình đã thu hút được nhiều dự án trước đây ít ai nghĩ tới, tạo nguồn lực mới cho phát triển.

Cùng với thu hút đầu tư, phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng được xem là khâu đột phá chiến lược của Hòa Bình. Tỉnh ưu tiên nguồn lực và tranh thủ sự hỗ trợ của Trung ương để nâng cấp hạ tầng giao thông, đô thị, năng lượng, viễn thông... Trong những năm gần đây, nhiều dự án giao thông trọng điểm đã và đang được triển khai trên địa bàn. Tiêu biểu như Dự án cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu; Dự án đường liên kết vùng; Dự án đường nối KCN bờ trái sông Đà - quốc lộ 6, tạo trục vận tải mới cho khu vực thành phố… Các tuyến đường tỉnh, đường liên huyện được nâng cấp mở rộng, từng bước hoàn thiện mạng lưới giao thông nội tỉnh. 

Hạ tầng điện, nước, viễn thông… cũng được đầu tư mở rộng đến vùng sâu, vùng xa, đảm bảo phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Đến nay, 100% xã đã có điện lưới quốc gia, nhiều nhà máy nước sạch nông thôn đi vào hoạt động, tỷ lệ hộ dân dùng nước hợp vệ sinh đạt trên 95%. Mạng internet cáp quang và 4G phủ sóng hầu khắp, tạo tiền đề cho chuyển đổi số nông thôn. 

Ngoài ra, tỉnh đã ban hành đề án đào tạo nghề giai đoạn 2021-2025, ký kết hợp tác với các trường đại học, cao đẳng uy tín để đào tạo theo nhu cầu DN. Hàng nghìn lao động trẻ được hỗ trợ học nghề may, cơ khí, du lịch... sau đó làm việc tại các công ty ngay trong tỉnh. Về chuyển đổi số, Hòa Bình triển khai mạnh mẽ chính quyền điện tử, kinh tế số: dịch vụ công trực tuyến mức 4 đã bao phủ hầu hết thủ tục…

Nhờ các giải pháp quyết liệt và toàn diện, diện mạo môi trường đầu tư và hạ tầng của tỉnh đã cải thiện đáng kể. Hòa Bình dần trở thành điểm đến hấp dẫn hơn trong mắt các NĐT. Tính đến hết năm 2024, toàn tỉnh có 735 dự án đầu tư còn hiệu lực hoạt động với tổng vốn đăng ký khoảng 270 nghìn tỷ đồng. Trong đó có 697 dự án đầu tư trong nước; 38 dự án FDI. Các NĐT bất động sản, du lịch bắt đầu tìm đến, nổi bật là Tập đoàn Sun Group. Những con số này phản ánh sự phát triển và thu hút đầu tư tích cực của tỉnh từ khi thực hiện tái cơ cấu.

Chính sự quyết tâm, nỗ lực không ngừng nghỉ đã giúp Hòa Bình dần vượt qua trở ngại, biến thách thức thành cơ hội phát triển.