Tìm dân lập bản

Bắt đầu bước vào mùa mưa, nghe tin Bộ đội Biên phòng Lai Châu triển khai đề án "Bảo tồn và phát triển bền vững dân tộc La Hủ” ở khu vực biên giới huyện Mường Tè, tôi rủ nhà thơ Đỗ Hoàng làm chuyến lên Lai Châu. Sau 2 ngày đánh vật với con U-oát, chúng tôi cũng lên được đến đồn Thu Lũm, dưới chân núi U ma tu khoòng.

Để vào được đến bản Là Si, từ đồn phải vượt qua 5 con dốc, 4 đỉnh núi cao trên 2.000 m, 4 cánh rừng nguyên sinh. 6 giờ sáng chúng tôi phải lên đường để kịp chiều vào đến bản. Kế hoạch của biên phòng tỉnh là cử một đội công tác vào, tìm được dân, cắm lán trại ở lại rồi triển khai làm nhà cho dân. Do đường vào chủ yếu là đường trâu đi, đội công tác phải mang theo cơ sở vật chất lương thực, xoong nồi, phương tiện làm nhà nhiều, lỉnh kỉnh, thuê bà con người Hà Nhì bản cạnh đồn mang giúp. Tôi và nhà thơ Đỗ Hoàng "bám theo”.

Sau một ngày ròng rã vượt núi, băng rừng, lội suối, trưa ăn cơm nắm, khát vặt quả me rừng nhấm với vài hạt muối hoặc xuống suối, đoàn công tác cũng vào đến cụm bản The La Cồ lúc mặt trời đã xuống qua đỉnh U ma tu khoòng. Vào đến nơi, bản chỉ có 5 nóc nhà trên vạt đất phẳng khoảng 50m2. Nói là nóc nhà nhưng chỉ nhỏ như cái lều chợ dưới xuôi. Trong các căn nhà đó đều được chia làm 2 phần. Phía trong là cái sạp nứa đập giập ống như đan liếp đặt lên 4 chân đỡ là các cọc buộc chéo đóng xuống đất gác 2 đoạn tre. Phía bên ngoài là bếp, chiếc kiềng han gỉ có mấy hòn đá kê đỡ phía dưới. Cả bản tịnh không có một bóng người.

Là người có kinh nghiệm, gần cả cuộc đời làm lính ở với đồng bào, Trung tá Hoàng Minh Thành, Trưởng ban Vận động quần chúng của Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh phân công đội công tác thành mấy tốp. Tốp san nền dựng nhà bạt, tốp dựng cột triển khai phiên thông tin liên lạc, tốp làm đường ra suối và làm các mó chứa nước để có nước sử dụng. Còn mấy anh nuôi, kết hợp với số dân gùi hàng nấu ăn. Anh Thành bảo: Yên tâm, cứ nổi lửa lên. Thấy khói, có mùi cơm là kiểu gì người dân quanh đấy cũng về.

Quả đúng như anh Thành nói. Thấy có khói nấu ăn, ban đầu là 1-2 cháu nhỏ khoảng 4-5 tuổi. Rồi cứ thế, người già, phụ nữ, thanh niên lặng lẽ về. Thấy dân về, nồi quân dụng chắc không đủ ăn, mấy anh em nháy nhau ăn sau. Chỉ có cơm, canh rau rừng và mấy con cá khô, chỉ loáng, nồi cơm quân dụng đã hết. Khi lấy nồi để nấu tiếp, do cháy bám cạnh, anh nuôi phải múc nước đổ vào cho bong ra. Mấy cháu nhỏ chạy đến, đưa tay lấy cháy ăn.

Thấy thế, mấy anh em trong đội công tác nấu tiếp để bộ đội ăn cùng dân. Hết 2 nồi quân dụng nhưng xem ra dân vẫn còn đói. Anh Thành bảo: "Thôi! Nay chỉ thế. Ăn thêm có khi gay, bội thực thì nguy”. Ngồi trong lán chờ cơm, ruồi vàng, bọ chó nhiều vô kể. Nhìn chậu canh, những con ruồi vàng nhao xuống, chết nổi trên mặt. Khi dân đã về các nhà, đội công tác quy định. Nấu ăn không được đổ nước vào nồi mà phải dùng xẻng lấy hết cháy.

Sáng hôm sau, đội công tác bắt tay khảo sát diện tích để san nền dựng nhà. Mấy thanh niên cũng ra làm cùng. Qua điếu thuốc làm quen, tôi lân la hỏi: "Tại sao hôm qua thấy bộ đội vào, cả bản bỏ đi?”. Mấy thanh niên cho biết: "Trên núi nhìn xuống, thấy đoàn người vào bản, có dân nhưng lại có người mặc rằn ri nên không biết như thế nào. Sợ như năm trước, người bên kia biên giới cũng ăn mặc như thế sang, dân bị bắn chết hết. Sau đấy thấy san đất, dựng lều, nấu ăn, biết là bộ đội thì về...”. Để hiểu tiếng bà con, chúng tôi phải nhờ Thiếu úy Lý Mò Chừ, trinh sát viên của đồn Thu Lũm phiên dịch giúp.

Ở với đoàn công tác 3 ngày, tôi và nhà thơ Đỗ Hoàng theo Thiếu úy Khoàng Thanh Bình về đồn để báo cáo và lấy thêm lương thực, thực phẩm. Trên đường đi, hỏi Thiếu úy Khoàng Thanh Bình, đội công tác có kế hoạch như thế nào. Bình bảo, chủ trương là điểm The La Cồ sẽ lập bản mới, đưa dân ở rải rác trên núi về. Lập điểm dạy học, lập tổ công tác của đồn cắm bản. Riêng việc học, do dân chưa biết tiếng phổ thông, giai đoạn đầu sẽ do đồn cử cán bộ xuống dạy tiếng.

Hỏi Bình anh em dạy kiểu gì? Bình cho biết: "Dạy trẻ hát. Bài đầu tiên là "Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” rồi sau đó sẽ đến các bài hát khác. Các cháu hát được bài "Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” là anh em thắng rồi”.

Sau 65 ngày ra quân, đội công tác đã làm được 23 ngôi nhà. Kêu gọi và đưa dân về ở. Lập được bản Là Si. Bản Là Si xã Thu Lũm cũng bắt đầu có tên từ ngày đó.

Học chữ ở tộc người Đan Lai

Nghe tin giữa vùng lõi rừng quốc gia Pù Mát, huyện Con Cuông, Nghệ An có tộc người Đan Lai "ngủ chống chạc ba dưới cằm”, tôi lại rủ nhà thơ Đỗ Hoàng làm chuyến "mục sở thị”. Từ trung tâm xã Môn Sơn, muốn vào 2 bản Búng và Cò Pạt chỉ có con đường "độc thủy” ngược 47 thác theo sông Giăng từ đập Phà Lài để vào. Sáng sớm hôm sau, sương còn la đà, chúng tôi đã vội xuống xuồng để ngược thác vượt lên.

Vừa bước chân vào đến sân tổ công tác cắm bản Búng, chúng tôi gặp thầy Phan Anh Thống, người có thâm niên chục năm dạy ở điểm trường Tiểu học cơ sở 3 Môn Sơn. Theo thầy Phan Anh Thống, người Đan Lai nguyên là người Kinh, gốc ở Thanh Chương, Nghệ An. Vào cuối đời hậu Lê, hai dòng họ Lê và Nguyễn có mâu thuẫn. Họ Nguyễn có người làm quan trong triều nên đã lợi dụng địa vị, thảo ra sắc vua giả.

Trong sắc gửi họ Lê yêu cầu trong vòng 7 ngày phải nộp cho nhà vua 100 cây tre vàng và con thuyền liền chèo. Vì thất học, không hiểu thâm ý của họ Nguyễn, sợ phạm tội khi quân, cả họ bồng bế con cháu bỏ trốn. Cứ dọc sông Giăng, đi vào tận nơi thâm sơn cùng cốc, lấy hang đá, hốc cây làm nhà vào rừng kiếm củ măng, củ mài, lá cây, hoa trái sinh sống.

Câu chuyện "ngủ chống chạc vào cằm” là có từ những năm trước. Do chạy vào rừng sâu, sống trong hang. Để đỡ rét, người dân phải đốt lửa. Việc đốt lửa không những để sưởi mà cũng là để đuổi thú. Hang chật, người đông, nền đá lạnh, khi ngủ người dân thường quây tròn, người nọ tựa vào người kia quanh đống lửa cho ấm. Nhưng vì khi ngồi ngủ, để tránh khi ngủ say, ngã cắm đầu vào đống lửa mà người dân phải chặt cảnh cây chạc ba chống cằm. Nếu có ngủ say, bị ngã thì cũng không bị bỏng.

Bộ đội Biên phòng chuẩn bị lên đường vào cụm bản The La Cồ.

Các tin khác

Gắn kết tình quân dân, đắp vun tình hữu nghị

Chuyện chưa kể về cánh rừng thiêng dưới chân đèo Đá Trắng

Thành phố trẻ nơi biên giới Lào Cai

Du xuân làng lụa Vạn Phúc

---

Thắm sắc đào Bảo Thắng

Mỗi độ Xuân về, trong muôn vàn loài hoa tỏa sắc khoe hương chợ Tết, tôi không thôi nhớ những dáng đào bích, đào phai của vùng đất Bảo Thắng (Lào Cai) cứ bình dị, hồn nhiên khoe hoa thắm, lá tươi giữa phố phường đông vui, như cô gái quê đang thì xuân sắc.

Giữ bình yên rừng đại ngàn Ngọc Sơn - Ngổ Luông

(HBĐT) -Một ngày cuối năm 2018, chúng tôi có dịp trở lại vùng cao huyện Lạc Sơn thăm các cán bộ kiểm lâm làm nhiệm vụ giữ bình yên trên những cánh rừng đại ngàn. Khoác trên mình màu áo xanh của lực lượng kiểm lâm là niềm tự hào đối với 22 cán bộ làm nhiệm vụ giữ rừng ở Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Ngọc Sơn - Ngổ Luông. Cùng với niềm tự hào đó là trách nhiệm không nhỏ đặt lên vai họ, những con người ăn ngủ với "vàng trên đất”.

Khát vọng nơi biên cương: Nén hương tháng Hai

Có khát vọng thẳm sâu trong mỗi người dân Việt Nam, đó là Hòa Bình. Khát vọng ấy càng cháy bỏng nơi biên cương, trong trái tim biết bao thế hệ đánh đổi xương máu để giành, giữ từng tấc đất thiêng liêng của đất nước qua nhiều cuộc chiến tranh vệ quốc.

Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc: Tiếng gọi của Tổ quốc

Đối với một thế hệ đã đi qua cuộc chiến đấu nơi biên cương phía Bắc Tổ quốc, đó là những ngày tháng không thể nào quên trong tâm khảm và trái tim của họ. Những ngày tháng ấy, họ đi theo tiếng gọi của non sông đất nước để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng, sẵn sàng hy sinh cho khát vọng im tiếng súng, cho một biên cương hòa bình.

40 năm cuộc chiến đấu bảo vệ tổ quốc ở biên giới phía Bắc - Bài 4: Khúc tráng ca Vị Xuyên

40 năm đã trôi qua kể từ ngày Việt Nam chiến đấu chống quân Trung Quốc để bảo vệ biên giới nhưng nỗi đau Vị Xuyên vẫn còn đó. Nhiều người vẫn tự hỏi tại sao từ chỗ chỉ được xác định là hướng phụ, hướng thứ yếu trong kế hoạch của quân Trung Quốc khi phát động cuộc chiến tranh, Vị Xuyên lại trở thành một mặt trận nóng bỏng và ác liệt kéo dài dai dẳng nhiều năm sau khi cuộc chiến tranh đã kết thúc trên danh nghĩa?

40 năm chiến tranh Biên giới phía Bắc: Ký ức không phai

(HBĐT) - Họ là những nhân chứng lịch sử trong những ngày tháng chiến đấu ác liệt cho thấy cuôc chiến đấu anh dũng và chính nghĩa và quân và dân ta bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979. Sẽ mãi mãi được khắc ghi vào lịch sử giữ nước như một dấu mốc không thể phai mờ