Bài 1: Chọn việc mới, việc khó
Vấn đề chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là nhu cầu sử dụng các loại dược liệu từ nguồn gốc tự nhiên ngày càng được người dân quan tâm. Các thành viên sáng lập công ty đã trăn trở "Tại sao một số thảo dược lại đắt đến vậy?!”.Khi bắt tay vào nghiên cứu, thực nghiệm mới có thể biết là do công dụng hay quá trình để có sản phẩm quá lâu, sinh khối quá bé, ngoài tự nhiên đã cạn kiệt, số lượng hạn chế, khai thác khó khăn... Vậy, câu hỏi tiếp theo là làm thế nào để biến loài dược liệu quý hiếm thành hàng hóa để cung cấp dược liệu bền vững, giá cả phải chăng, chất lượng đảm bảo, đáp ứng nhu cầu thị trường?.
Bà Đặng Thị Phương Hảo, Giám đốc Công ty CP Biopharm Hòa Bình kiểm tra sự phát triển của cây trong phòng nuôi cấy mô của công ty .
Với quyết tâm đi tìm câu trả lời, tháng 7/2013, Công ty CP Biopharm Hòa Bình được thành lập tại tổ 17, phường Tân Thịnh (TP Hòa Bình). Giám đốc là bà Đặng Thị Phương Hảo, kỹ sư chuyên ngành cây trồng tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp I Hà Nội. Với kiến thức, đam mê và tinh thần quyết tâm, công ty đã mạnh dạn đầu tư, nghiên cứu quy trình công nghệ invitro trong nhân giống, nuôi trồng các loại cây dược liệu quý hiếm. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực mới, việc khó bởi thời điểm đó ở khu vực miền Bắc và tại tỉnh Hòa Bình chưa có doanh nghiệp dược nào chọn hướng đầu tư này. Ngay cả một số chuyên gia gạo cội về dược liệu của Việt Nam khi tới thăm công ty cũng cho rằng đó là việc viển vông. Còn nhiều người cho đây là lĩnh vực kinh doanh mạo hiểm, bà Hảo và cộng sự liều lĩnh vì đầu tư nghiên cứu ban đầu rất đắt nhưng khả năng thất bại cao. Tất cả đều nghĩ rằng đây là việc của các đơn vị công lập, phải sử dụng nguồn ngân sách Nhà nước để thực hiện. Song, theo quan điểm của công ty, việc gì dễ thì không đến lượt, lấy khó khăn làm cơ hội, không ỷ lại, trông chờ, hãy tự tạo cơ hội cho chính mình.
Nhân giống theo công nghệ invitro hay nuôi cấy mô là phương thức nuôi cấy các bộ phận thực vật trong ống nghiệm có chứa môi trường xác định ở điều kiện vô trùng. Kỹ thuật này dựa trên nguyên lý tế bào thực vật có tính toàn thể, từ 1 mô, 1 cơ quan hoặc 1 tế bào của bất kỳ bộ phận nào của cây đều có thể phát triển thành 1 cây hoàn chỉnh nếu được nuôi trong môi trường thích hợp. Đây là phương thức nhân tạo, phi truyền thống, thực hiện chủ yếu trong phòng thí nghiệm.
Lý thuyết là vậy, nhưng khi bắt tay thực hiện gặp vô vàn gian nan. Trong thực tế, với mỗi một đối tượng cụ thể đều có những khác biệt. Các cây dược liệu quý hầu hết là loài cây hoang dã chưa có tài liệu hướng dẫn nhân giống. Muốn có mẫu nghiên cứu phải lặn lội nơi rừng sâu núi thẳm để tìm. Trong quá trình tìm có những cây đã nằm trong "Sách đỏ Việt Nam”, cấp bách cần bảo tồn do tài nguyên, môi trường suy kiệt như cây thạch hộc, gỉ sắt, lan kim tuyến, giảo cổ lam... Vì thế, cách tiếp cận vấn đề đôi khi phải đi ngược theo trình tự: tìm kiếm - bảo tồn - nhân giống - thị trường. Để đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật, công ty đã huy động vốn đầu tư 3 phòng nuôi cấy mô, 3 nhà lưới, vườn bảo tồn và thử nghiệm quy trình sản xuất trên tổng diện tích gần 8 ha với các thiết bị: nồi hấp áp lực cao, tủ bảo quản, tủ cấy vô trùng, kính hiển vi...
Do mỗi loại cây có một quy trình nhân giống riêng nên để "bẻ khóa” được đòi hỏi phải dành nhiều chất xám, tâm lực. Theo bà Hảo, chuyện làm việc liên tục cả ngày trong phòng thí nghiệm không biết ở ngoài đã tối là bình thường. Bao nhiêu lần phải đổ bỏ cả nghìn lọ giống, thức trắng đêm trăn trở... Bà rút ra làm khoa học thực nghiệm như đi trên con đường mòn có nhiều ngã rẽ không có biển chỉ đường, tự mình phải chọn đi con đường nào. Nếu chọn sai sẽ phải trả giá bằng công sức, thời gian, vốn cho cả quá trình... và phải quay lại từ đầu. Bà đã "đi lạc đường” nhiều nhưng sau đó kiên trì "tìm đường” khác phù hợp. Mỗi lần như vậy, bà phát hiện ra nhiều điều mới. Những quy trình thao tác, điều kiện cho từng giai đoạn dần được phác thảo. Song thành công ban đầu chưa phải là cuối của con đường nên phía trước sẽ lại gặp những lối rẽ không lường, việc đi tiếp hay không phụ thuộc vào nghị lực cá nhân và sự kiên định của công ty.
Đáng khích lệ là thời điểm phòng nuôi cấy mô của công ty đi vào hoạt động năm 2013 là phòng nuôi cấy mô do doanh nghiệp tư nhân đầu tư đầu tiên tại tỉnh và tại các công ty dược ở khu vực phía Bắc. Ngay cả các công ty dược liệu lớn như Traphaco, Dược liệu T.Ư 2... cũng không chọn kênh đầu tư này. Tuy nhiên, cũng phải trải qua khoảng 1 năm mới nghiên cứu được 1 quy trình sơ bộ và kiên trì thêm 1 - 2 năm nữa mới có quy trình hoàn thiện để thích hợp khi đưa ra ngoài tự nhiên.
Bà Hảo tâm sự: Nếu so sánh với các ngành nghề kinh doanh khác cho lợi nhuận luôn thì không thể kiên trì mà nghiên cứu tiếp được. Tôi xác định trước là đã dấn thân đi tìm công nghệ mới thì lúc đầu thất bại nhiều hơn thành công, nếu không sẽ "vỡ mộng” và chán nản. Thành công sẽ không đến với người nhụt chí. Luôn đặt câu hỏi "tại sao lại thế” mới kích thích được sự sáng tạo. Sau gần 1 năm, chúng tôi đã nghiên cứu thành công quy trình đầu tiên là quy trình nhân giống, sản xuất lan kim tuyến (cây dược liệu có nhiều đặc tính quý).
Khác với các phương pháp truyền thống (giâm, chiết, ghép), nuôi cấy mô tế bào ưu việt ở chỗ cho phép nhân hàng loạt các cá thể có độ đồng đều và ổn định cao về các đặc tính quan trọng (năng suất, chất lượng, khả năng chống chịu bệnh…). Quá trình sản xuất cây con không phụ thuộc vào thời tiết, tiến hành được quanh năm. Đây còn là một công cụ hiệu quả trong sản xuất các dòng cây sạch bệnh, chọn lọc và nhân nhanh các dòng cây kháng bệnh, hiệu quả trong các chương trình chọn tạo giống mới. Vì vậy, có thể chủ động được nguồn giống chất lượng cao với số lượng lớn. Kết quả nghiên cứu của công ty được đánh giá là có tính đột phá, đóng góp cho khoa học, lý luận và thực tiễn, mở ra cơ hội sản xuất, kinh doanh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Cẩm Lệ
Bài 2: "Bản sắc" doanh nghiệp khoa học - công nghệ đầu tiên của tỉnh
Phát triển bởi ICT GROUP.
